Diplomatički dokumenti: arzuhali, mahzari, arzovi, ilami i sahha bujuruldije

Molbe, žalbe, kolektivne predstavke, prijedlozi, izvještaji i sahha-bujuruldije

Sažetak

U radu Diplomatički dokumenti: arzuhali, mahzari, arzovi, ilami i sahha- bujuruldije predstavljeni su spomenuti dokumenti koji su karakteristični za period vođenja osmanske administracije u Bosanskom ejaletu. U radu se posebno skreće pažnja na osobenost kratkih bujuruldija valija sa znakom sahha / sahh, koji je imao funkciju parafa i koji je upućivao na ispravnost i korektnost kancelarijskog postupka, potom kratkih bujuruldija kajmakama i mutesellima sa karakterističnim penčama koje su bile bitne u procesu kancelarijske obrade navedenih dokumenata kojim su se iskazivale molbe, žalbe, kolektivne predstavke, prijedlozi i izvještaji.

Pisanje rada podstaknuto je potrebom da se ukaže na diplomatičke osobenosti gore navedenih dokumenata i način njihove kancelarijske obrade i protokolisanja budući da su spomenuti dokumenti često kod nas pogrešno imenovani i shvaćani, bolje rečeno, nisu do sada posebno ni obrađivani u našoj orijentalistici i historiografiji. Akcenat rada je na tome da se kroz diplomatičku obradu spomenutih dokumenata ukaže, s jedne strane, na način komunikacije između nižih i viših službenika pokrajinske, odnosno lokalne vlasti, a, s druge strane, na komunikaciju pripadnika svih slojeva stanovništva, uključujući i zimije, Jevreje i druge, sa nadležnim državnim organima, kako onim na najnižem lokalom nivou, tako i sa samim vrhom centralne vlasti. Arzuhali, mahzari i arzovi predstavljeni su kao dokumenti kojim se inicirala službena komunikacija i ukazivalo na problem ili neku potrebu i tražilo rješenje i intervencija nadležnih organa. U tom smislu u radu je objašnjen proces te komunikacije kroz predstavljanje nacrta, kopija / suret spomenutih dokumenata i kroz prikazivanje postupka protokolisanja i raznih nivoa kancelarijske obrade dokumenata.

Doprinos ovog rada jeste u tome što opisuje obradu navedenih dokumenata koja se dešavala na lokalnom nivou, za razliku od autora kao što su Uzunçarşılı Nedkov, Velkov, Kütükoğlü i drugi, koji su davali primjere kancelarijske obrade istih dokumenata koja se sprovodila na najvišem nivou, i koji se, kao takvi, čuvaju u Državnom arhivu u Istanbulu. U radu se daje potpuna latinična transliteracija nekoliko karakterističnih dokumenata1 kao i početnih i završnih obrazaca  nekih  dokumenata  spomenute vrste koji se čuvaju u Gazi Husrev-begovoj biblioteci. Uz navedene transliteracije priloženi su i faksimili citiranih dokumenata.