Badžijane u Sarajevu i Bosni

Sažetak

Izrazi "badža”, “đulbadža”, “badž-kaduna” ili “badžijanija” pojavljuju se u različitim značenjima tokom vremena. Izraz potiče od turske riječi "baci" sa značenjem starije sestre. Po prvi put taj izraz odredio je žene u tarikatu, analogno izrazu brat za muške članove tarikata. Karakteristika tarikata izraza "badž" zaboravljena je kasnije, ali je oživela u Sarajevu i Bosni u drugoj polovini 17. vijeka. Autor je dokazao da je čuveni pjesnik koji je pisao na turskom i srpskohrvatskom, Šejh Hasan Kaimija iz Sarajeva (umro 1691/92 i sahranjen u posebnom turbetu na Kuli kod Zvornika), koji je kao pobunjenikk morao pobjeći iz Sarajeva, bio prvi koji je osnovao udruženje žena-derviša. Preobratio je svoju kuću u tekiju - vekilhana, imenujuću svoju ženu za "vekila" (predstavnik šejha).

Kasnije, prebivalište "vekilhana" preseljeno je u Hošin brijeg u Sarajevu pod rukovodstvom "Đulbadže" koja je verovatno poginula 1757/58. Postoje indicije koje ukazuju na postojanje ovih ženskih derviša i u Tuzli, Mostaru i Banja Luci do druge polovine 18. vijeka. Podizali su među ženama, pored duhovnosti i obrazovanost. Jedna od njih je osnovala i Medresu u Tuzli. U Sarajevu su pripadali Kaderijskom tarikatu. U običnom narodnom vjerovanju muslimana u Sarajevu poštovanje i ukazivanje počasti prema nekim ženama-badžijanama postojalo je do početka Drugog svjetskog rata. Tradicionalne predaje o njima su brojne.