Slobodan Ilić
KASIDA AHMEDA VAHDETIJA IZ NJEGO V OG SARAJEVSKOG DIVANA
Heretički hurufijski derviški red nastao 14. vijeka u Iranu iako nakon samog osnutka izložen surovim progonima održao se do polovine 17. vi jeka, a njegova učenja, modifikovana i uklopljena u učenje nekih der- viških redova, posebno bektašija, do danas. Tumačeći Kur'an na krajnje ezoteričan način, gdje je bitnu ulogu igrala brojčana vrijednost pojedinih slova arapsko-perzijskog alfabeta (odakle i ime ,,hurufi!“ , huruf-ar. slova), te traženje ekvivalenata tim slovima u ljudskom licu kao „drugoj knjizi Božjoj" , pripadnici sekte izazvali su srdžbu vjerskih čistunaca i predstav nika zvanične ortodoksije što je uslovilo tragičnu sudbinu njenih protago nista i samog osnivača reda Fazlullaha Esterabadija, ubijenog 1394. go dine.
Do sada jedini poznati predstavnik ovog reda u našoj književnosti na orijentalnim jezicima bio je bosanski pjesnik i derviš kojem je pravo ime vjerovatno bilo Ahmed, a bio je poznatiji po dva nadimka. Prvi,
„Vahdeti" , pjesnički je pseudonim (mahlas) koji je sam izabrao želeći
njime izraziti svoju privrženost učenju o egzistencijalnom monizmu (wahdatu-l-wugud). Drugi su mu prišli neprijatelji iz redova uleme:
,,Mulhid“ - ar. raskolnik, otpadnik od vjere. Porijeklom je bio iz Dobru- na,nedaleko od Višegrada, gdje je čini se, i proveo dobar dio života, pošto se riječ „Dobruni" (Dobrunjanin) u više rukopisa nalazi iza njego vog imena. Nominalno je vjerovatno pripadao mevlevijskom bratstvu, ste kao je vrlo široko obrazovanje, vjerovatno u Sarajevu i Istanbulu; često se selio, sigurno ne uvijek svojom voljom; pisao stihove kojim je stekao više n e p rijatelja nego prijatelja; prošao Bagdad, Basru i Hidžaz, da bi skončao
onako kako je i počeo, u seocetu Eregli blizu Konje, iza 1603. godine 1
1) Rijazijev podatak o 1598. kao godini Vahdetijeve smrti prenijeli su Bašagić, Handž ić i Šabanović, pa po njima i ostali. Međutim, on nije tačan što potvrđuju i dva Vahdetije-
va hronograma pisana povodom događaja koji su se zbili nakon te godine. Kasniji od njih
slavi ustoličenje sultana Ahmeda I, pa sa sigurnošću možemo tvrditi d aje te, 1603. godine naš pjesnik bio živ
Uz dosad najkompletniji pronađeni rukopis Vahdetijeva divana koji se čuva u biblioteci Suleymaniye u Istanbulu 2 i koji sadrži 139 pjesama u alfabetskom poretku prema rimi, rukopis broj 3049 Gazi Husrev-begove biblioteke u Sarajevu najznačajniji je izvor za izučavanje Vahdetijevog pjesničiog djela. Rukopis koji sam uslovno nazvao „Sarajevskim diva- nom“ sadrži ukupno 48 pjesama, uglavnom gazela. Izuzetak čine nekoli ko hronograma, jedan terdži-bend i dvije kaside koje ovdje u cjelosti don osim sa prevodom i neophodnim kritičkim aparatom.
Prva od dvije kaside se, sa neznatnim razlikama, nalazi i na početku trećeg toma Kadićevog zbornika. Pomenute kaside, što je donekle i uobičajeno, nemaju jedinstvenu temu. Na početku pjesnik obično izlaže osnovne postavke hurufijskog učenja o slovima iz čijeg je međusobnog odnosa nastao sav materijalni svijet, zatim prelazi na satiru (hedžv) na račun ortodoksnih vjerskih autoriteta koji odbacuju Fazlullahovo učenje da bi završio sa pohvalom (medh) Fazlullaha i četvrtog halife, odnosno prvog imama Alija. Pjesme su, kao i ostatak Vahdetijevog divana, pisane na turskom jeziku.
1.
- Sarajevo, Gazi Husrev-begova biblioteka. Mskp. 3049, str. 37b, 38a.
- Sarajevo, Gazi Husrev-begova biblioteka. Tanh-i Enveri (Kadićev zbornik. Mskp. bez sign.), III; str. 1,2.
- Istanbul, Suleymaniye kutuphanesi. Selim Aga ktp. Uskudar, Hasim Pasa kitaplari. Mskp. 85/2, str. 29b - 30b.
- Mehmed Handžić, ,,Vahdeti“. Glasnik IVZ, IV, Sarajevo 1936, str. 194-200.
Ez Sn-i Wahdati l-Bosnawi d-Dobruni rahima-hu 1-lahu taeala 3
1 Bal u per acdi yine isbu huma-yi dil u can Murg-i Simurg mitali meger ister tayaran
2 Mulk-i sufliyi qoyup a le m-i 'ulvi, sehrin Zulf-i dilber gibi qilmaq diler ani seyeran
3 Dane-i hal 4 'idarun 5 goruben cananun Harman-i dehri gesup gun gibi eyler deveran
4 Dud-i ahum ana bu 'illet ile oldi gada 6 Kakul-i yar sifat cizginup ister cevelan
2) Selim Aga. Hasim Pasa. Mskp. 85/2.
3) Samo u sarajevskom divanu.
4) Kod Kadića stoji: hal
5) U sarajevskom divanu stoji: ’idarin
6) Kod Kadića i u istanbulskom divanu) gadla
5 N â l7 ü hat şerhi ile noqta vu harf 8 oldi murâd Nite kim leyl-i ezelden 9 eter sems-i cihâl 10
6 Ger çi bu bahte ridâ vermedi qısm-ı 'ulemâ 'ulemâ dedum ise sanma hudûr-i hem-dân
7 'ulemâ namın urinan cühelâdur11 dedügüm Y a'nî eclâf-ı zamânıla gürûb-ı hızân
8 Nice baht ede kişi bilmedügi mebhatden Hâssa kim qâsir ola andaki 'aql ü id'ân
9 Bilmeyen dât ü sıfâti ne bilur ol câhil Enbiyâya nice vârit ola dîv-i nâ-dân 12
10 Sözleri bu ki Hüdâ'nun şıfatı var veli Dâtınun 'ayni değil ğayri degildur her ân
11 Ben ta'accüb ederin bu ne 'abet sözdür kim Gayr 'ayne bu şıfat birle naqıd ola hemân 13
12 Qışşa-ı pile dönüpdur bu haberler ki elde Ki anı gördüm diyeni öldüre kûrân-ı cihân
13 Rehberim voli hatâ olmağla pey-revler Gitseler 14 rah-ı dalâle n'aceb ey yârân
14 Gâlibâ rehber-i kûrân dahi kördür göresiz Erte bir gün quyuya düşdügini ol hayvân
15 Hele "l-minnatu li-l-lâh“ 15 ki bu sırr-ı Haqqı Harf ü noqta ile beyân eyledi F ad l16 ı Yezdân
7) U istanbulskom divanu) hâl
8) U istanbulskom divanu) hurûf
9) U ist. divanu) leyl-i qadr
10) U ist. divanu: mihrecân
11) U sarajevskom divanu i u Kadića) Sufehâ
12) U ist. divanu: dîv u nâ-dân
13) U ist. divanu ovaj stih glasi) ayn gayre dahî gayr ayne naqîd oldi hemân
14) U sarjevskom divanu i kod Kadića: gitdiler
15) Pjesnik vrlo cesto u stihove ubacuje kompletne fraze, nekad i čitave rečenice na arapskom jeziku, najčešće citate iz Kurana. Isto tako, kod nekih udomaćenih arapskih iz- raza, cesto kroisti primaran oblik (s arapskim određenim elanom), svakako zbog potreba metra.
16) U sarajevskom divanu kao i u Kadićevom zborniku riječ „fadl“ je zamijenjena simbolom. Inače, u cijelom Vahdetijevom divanu, sto je manir svih hurufıjskih pjesnika, drugi dio Fazlulahovog imena najcesce je zamijenjen jednim od sinonima riječi „Allah“ (Haq, Ehad, Vâhid, Ized, Yezdân itd.)
16 Noqta dât oldıdı harf ana şıfât oldı v e li17 Qurş-i mihrile anun şu'leşi mânend-i 'ayân
17 Hamd ana vâcib olupdur bi-haqıqat kim ol Mebhat-i dât u şıfâtı bize qıldı ilâ n
18 Harf ü noqta dedügüm-şanma ki eşkâl-i rüsûm 18 Bil ki melhuz ile melfûz olandur tibyân
19 Noqta melhûz u hurûf oldı kelâm-ı melfûz Uşte 19 Qur'ân-i qadım evdah u enver bürhân
20 „Sı vü dü“ 20 oldı ise n'ola hurûf-i ezeli Sayha-i vâhidedür ma'nâda peydâ ve nihân
21 Belki mebhût olan eşkâl-i rüsûm 21 ola tamâm işbu eşkâli sana eyleyeyin ben âsân
22 'aynı m a'na' olıcaq cümle-i eşkâl-i rüsûm 22 'aynı dât olmıya mı nutq-ı kelâm-ı inşân 23
23 Hasşşa kim dildeki elfâz kelâm-ı qalbı Dât-ı Haq gibi ana yoq şuver ile ebdân
24 Ten gözi görmez imiş cân yüzini bı-sûret Sûretün kör gözine ğayr-i câ'iz Cânân 24
25 Cümle-i esmâ-i Hüdâ 'aynı müsemmâdur kim ”Allâh, Allâh“ diyene vâcib olur şıdq-ı cenân
26 Şöyle kim rahlede vu kürsıdeki metn-i kelâm Bir kişi dese eğer kim bu degildür Qur'ân
27 Vâhid'e 25 iki demişlerden olur ol kâfir Cânına la'net anun kim ede Haqq'a 'isyân
17) U ist. divanu ovaj stih glasi: noqta dât oldi hurûf ana sifât oldi velî
18) Kod Kadića: eşkâl ü rüsûm
19) iste
20) Broj 32 je u hurufijskim tekstovima redovno označen simbolom . Vidi: E.J.W.Gibb, A History of Ottoman Poetry, London 1958,1; str. 372; J.K.Birge, The Bek- tashi Order of Dervishes, London 1937, str. 149.
21) U ist. divanu: eskâl-i hurûf
22) Isto
23) U istanbulskom divanu je redoslijed stihova nešto drugačiji: 21, 26, 28, 27, 22, 23, 24, 29... Redoslijed u sarajevskom Vahdetijevom divanu je logičniji i, s obzirom da je ru- kopis stariji, vjerovatno autentičniji.
24) 'Samo u ist. divanu
25) U ist. divanu) Tanri'ya
28 Belki bir harfine inkâr eder olsa her ân 26 Kâfir-i mutlaq olur, vâcib qatl-i küfrân
29 Suveri 'ayn-i ma'ânı bilür erbâb-ı kemâl 'ayn-i vâcib mi degildür bi-haqıqat imkân
30 Yüri var fehm ede gör noqta ve sırrun harfin 27 Sana rûsen ola tâ cümle-i rümûz-i Qur'ân 28
31 Gözün ač 'ibret ile 29vechüne 30 haq rabbüni gör 31 Şensin ol âyıne-i mûr-i cemâl-i sübhân
32 Sendedür dât-ı ezel 32 sende Sıfât-ı ezeli Sendedür hüccet-i qâtı' ile hükm-i sultân
33 Dâta dâl olmagicün fadl-ı Ehad'dan 33 mutlaq
„Sı vu dü“ 34) nuqata bedel „sı vü dü“ 34 nat geldi nišân
34 Hattun ol nûr-i ezeldür ki tecelli gıldı
Yüzün ol Ka'be dürür ”unzila fi-hi l-qur'an“ 35
35 Secde emr oldı senün vechüne qiblem hattâ Eyleyen oldi melek etmeyen oldı Şeytân 36
36 'ârif ol Vahdetiyâ nefsüni bil rabbüni bul Nefisden rabbe erür zümre-i ehl-i 'irfân.
26) U ist. divanu) ol ân
27) U ist. divanıi: harfim şiirin
28) U istanbulskom divanu ovaj stih glasi: dilersen ki sana görine ’ars-i Rahman -
,,Želis li da ti se ukaze tron Milosrdnog“
29) U ist. divanu: 'ibretle
30) U ist. divanu: veçhe
31) U sarajevskom divanu kao i u Kadićevom zborniku iznad ove riječi nalaze se upi- sana arapska slova ,h â“ i „mîm“ za koja mi, u ovom trenutku nije poznato šta ovdje pred- stavljaju. Mogao bih samo dodati da ona spadaju u onih 14 slova kojima počinju pojedine kur'anske sure, a kojima, kao sto je poznato, hurufije pridaju posebnu važnost i pripisuju im razna skrivena značenja. Takođe, slovo „hâ“ za hurufije simbolizuje imama Husejna, a
„mîm“ imama Haşana Askerija. (Vidi: Birge, The Bektashi Order of Dervishes, str. 151, 152)
32) U istanbulskom divanu) dât-i Huda
33) U ist. divanu: dât-i Huda dan
34) Vidi bilj. 20.
35) U sarajevskom divanu i kod Kadića je nešto drugačiji redoslijed pa ovaj stih dola-
zi nakon stiha 35. Mislim da je ovakav poredak stihova logicniji. Vidi bilj. 15.
36) U istanbulskom divanu: eylemeyenler şeytân
Prevod:
Od Vahdetija Bosanca Dobrunjanina smilovao mu se uzvišeni Allah 1 Raširila je opet krila ta sveta ptica srca i duše
Želi li to poletjeti Simurg-ptica 37?
2 Ostavite niži svijet, a grad višeg svijeta Poput uvojka drage želi učiniti, gledajući ga
3 Vidjevši mladež na obrazu voljene
Žetvu vremena obišavši, kruži poput sunca
4 Moj uzdah i ova patnja postaže joj hrana Uvija se poput draginog zulufa, tumarati želi
5 Tačka i slovo uz objašnjenje mladeža i crta lica postade želja Kao što je iz noći pravječnosti trag sunce ovog svijeta
6 Iako ovu raspravu nije odobrio stalež uleme Ako rekoh ,,ulema“, ne misli da tu ima znalaca
7 Oni o kojima govorim su neznalice koji su prigrabili titulu uleme Drugim riječima, banda koja se podigla uz nitkove svog vremena
8 Kako neko da raspravlja o temi koju ne poznaje Posebno ako je kratke pameti i moći rasuđivanja
9 Šta zna taj glupak koji ne pojmi Božju suštinu ni Njegova svojstva Kako Božje poslanike da naslijedi neuki đavo 38?
10 Oni uvijek govore kako Božja svojstva postoje, ali Niti su isto što i Božja suština, niti su izvan nje
11 Ja se čudim kakva je to besmislena priča
Kad su riječi ,,isto“ i ,,drugo“ jedna drugoj oprečne 39
12 Vraćaju na priču o slonu ova tumačenja koja dobijamo
Kada onog koji reče: „Vidjeh ga“ pogubiše slijepci ovog svijeta 40
37) Mitska ptica koja nastanjuje planinu Elburs.
38) Aluzija (telmih) na hadis: „Učenjaci su nasljednici poslanika" (Alimler peygam- berlerin varisleri.)
39) Stihove 6-11 objavio je i preveo M. Handžić u svom članku („Vahdeti", Glasnik IVZ, br. 5-6, Sarajevo 1936). Moj se prevod tek neznatno razlikuje.
40) Poznata je priča o slijepcima koji su pokušavali putem dodira da saznaju kako iz gleda slon i, pošto je svaki dodirivao različit dio tijela, nikako nisu mogli da se slože o njegovom izgledu i obliku. Možda i aluzija na Halladžovu ili Fazlullahovu smrt.
13. Oni koji slijede vođin put iako je pogrešan Krenu li krivim putem šta je čudno, ej prijatelji
14 Po svoj prilici je i vođa slijepaca slijep, vidjećte ' Kad za koji dan u rupu upadne ta budala
15 Iznad svega hvala Bogu što je ovu tajnu Božju Pomoću slova i tačke objelodanio Fazlullah
16 Tačka bješe Suština, a slovo joj postade Svojstvo Sunčev disk i njegov 41 sjaj jednako su jasni
17 Uistinu ga treba slaviti jer nam je on Obznanio raspravu o Suštini i Svojstvima
18 Ne misli da su slovo i tačka o kojima govorim tek oblici i šare Znaj d a je u njima ključ za Izgovorenu i Neizgovorenu riječ
19 Tačka je Neizgovorena, a slova postaše Izgovorena riječ Tu je i drevni Kur'an kao najjasniji i najsvjetliji dokaz
20 „Trideset i dva“ 42 su svakako slova iz pravječnosti To je jedan vapaj, zatajen ili glasan
21 Ali, da pomenuti oblici i šare budu do kraja jasni Bolje da ti te oblike ja rastumačim
22 Istu bit imaće svi crteži i oblici 43 Istu će bit imati ljudski izgovor riječi
23 Posebno kad su riječi na jeziku govor srca Nema tijela ni oblika koji sliči Suštini Istine 44
24 Oko tjelesnog ne vidi lice duše koje lika nema Slijepom oku vidljivog Ljubljeni 45 je nedostupan
25 Sva su imena Božja jednako nadjevena, pa Iskrena srca mora biti ko govori „Allah, Allah“
26 Tako, za tekst izgovoren sa rahle 46 i propovjedaonice Ako neko kaže: „To nije Kur'an“
41) Misli se na Fazlullaha
42) 32 slova perzijskog alfabeta
43) Misli se na oblike slova
44) tj. Boga
45) Bog
46) Stalak za čitanje (obično za čitanje Kur’ana).
27 Da za Jednog kaže da su dva 47, taj nevjernik Ko da prokune njegovu dušu i ustane protiv Boga
28 Ali svako ko makar jedno Njegovo slovo porekne Potpun je nevjernik, ubiti treba nevjeru
29 Njegov lik zna oko spoznaje, savršeni učitelj Da li je oko potrebe to uistinu kadro?
30 Da bi je odgonetnuo, idi i gledaj slova tajne 48 Pa će ti biti jasna do posljednjeg znaka u Kur'anu
31 Otvori oči sa čuđenjem, pogledaj svoje lice, vidi svoga Gospodara Ti si to ogledalo svjetlosti ljepote Božje pohvale
32 U tebi je suština pravječnosti, u tebi vječna svojstva U tebi je konačan dokaz i vlast sultana
33 Da postane potpun pokazatelj Božjoj suštini, milošću Jednoga Umjesto 32 tačke, 32 crte dođoše kao znak 49
34 Crte tvog lica su to svjetlo pravječnosti kojima se Bog prikazao Ka'ba je ta tvoje lice ,,u kojem je objavljen Kur'an“ 50
35 Bješe naređena sedžda tvome licu, meni je čak i kibla
Ko je poslušao postade melek, ko je odbio postade šejtan 51
36 Razborit budi, o Vahdeti, spoznaj sebe sama, nađi svog
Gospodara 52 Kroz dušu doseže Boga društvo ljudi od spoznaje.
47) tj. da Bogu pripiše druga
48) tj. slova od kojih je sastavljena zagonetna riječ
49) Prema hurufijama, svako slovo perzijskog alfabeta ima odgovarajuću crtu na ljudskom licu.
50) Na arapskom jeziku
51) Aluzija na kur’ansku priču o Iblisovom odbijanju da se pokori čovjeku
52) Telmih-odnosi se na hadis koji se pripisuje Aliju: „Man spoznao je svog gospo dara)
- Sarajevo, Gazi Husrev-begova. biblioteka. Mskp. 3049, str. 38a, 38b.
- Istanbul, Suleymaniye kutuphanesi. Selim Aga ktp. Uskudar, Hasim Pasa Kitaplari. Mskp. 85/2, str. 11b - 12a.
- M. Handžić, ,,Vahdeti“. Glasnik IVZ, IV, Sarajevo 1936, str. 197-
198.
1 Dile rehber olali besmele-i noqta-i ”ba“ Gunden azher gdriniir cesmume 53 dat yekta
2 Noqta-i data 54 huru oldi sifat-i ezeli
”E lif ‘ ii ”ba“ ile ”ta“ 'dan ne ki vardur ta ”ya“ 55
3 Goziin ag 'ibrete baq gor ne imis sirr-i huruf s ifat-i dat-i musemma degil illa esma
4 'ard qildi yiizini kendu yuzinden bize Haq Sozde yuz olmiya illa ki liqa-yi ma'na
5 Lafz-i ma'nayi bilup dat ii sifati mutlaq Anladum neydugini serh ii beyan kesf-i gita 56
6 Sure-i seb'-i metani 57 fatiha ve umm-i Kitab 58 C hre-i mah u san-i hatt-i 59 Huda nur-i huda
7 Čami'-i cem'-i kutub ”si vu du“ harf oldi veli Casmi'-i ”si vu du“ harf oldi d ila noqta-i ”ba“
8 Noqta dat oldi tekellum ii kelam ana sifat Buna ca 'iz degil inkarkes 60 asla qat'a
9 Noqta melhuz u 61 huruf oldi kelam-i melfuz ”Sahdu-l-lah 'ali inna-hu wahid wa 'ulama“
53) U istanbulskom rukopisu) gozume
54) U istanbulskom rukopisu: noqta dat
55) U ist. divanu ovaj stih glasi: Elif ba ile ve ta dan neki vardur ta ya
56) U ist. divanu: kešf u gita
57) U ist. divanu (arap.): ,,sab'u-l-mar ani“
58) U ist. divanu (arap.): ,,ummu-l-kitab“
59) U ist. divanu: hata'
60) U ist. divanu: kiši
61) U ist. divanu bez ,,vav“-a
10 Minnet ol Haqq'a ki dât u 62 sıfatı vâhiddür Şâhidüz vahdetine cân u gönülden baqqâ 63
11 Vahdet dât u sıfâtı 64 ne bilür ol câhil
Ki ede lafza gelüp ma'nâ içun sıt u 65 sadâ
12 Ten gözi görmez imiş dâty u sifât-ı Haqq'ı Mite kim derk edemez ma'nâ ve lafzı a'mâ
13 Lıkin 66 a'mâ dedügüm 67 kimler imiş dersen eğer Dinle imdi ki budur hâsılı ta'nf-i bin'a
14 Ehl-i ma'nâ geçinen 68 ya'nı ki qısm-ı cühhâl Ki anlanın nâmı olupdur 'ulemâ ve fudalâ
15 Haq ırağ 69 eyleye ol fadl u hunderden kişiyi Ki vere sâhibine kibr u ğurûnla riyâ
16 Bu qadar kibr u fudûlât u ğurûr ile dilâ Enbiyâ sırrına vârit ola bunlar hâşâ
17 Biz ki meşhûdümüzün, şâhididür kevn ü mekân Biz ki medlûlümüzün dalli dürür Fadl-ı Hüdâ 70
18 Biz ki Qur'ân-ı qadımün ezeli mazhan yüz Ümmehâtına olup râci' u mensûb zırâ 7l
19 Mudde 'âmuz qıdem-i hânedân Bahti iken 72 Haq mı ki edeler inkâr eyle nâ-haq da'vâ 73
20 Şâhid ü hüccet ile tâbit iken aşl-ı şühûd
Selb edüp hüccetümüz yoq zere derler ”lâ lâ“
21 ”Lâ“ deyenler suhen-i Fadl-ı Hüdâ'ya mutlaq Kâfır-i müşrik olurlar qani seyf elâ 74
62) Isto
63) U ist. divanu: safâ
64) U ist divanu: vahdet-u oeât-i sifati
65) U ist. divanu bez „vav“-a
66) U ist. divanu: lik
67) U ist. divanu: dedügün
68) U ist. divanu pogresno: geçinen
69) Iraq
70) U ist. divanu: fadl u Hudâ
71) U sarajevskom rukopisu: mensûb-i Hudâ
72) U sarajevskom rukopisu ovaj stih glasi: Mudde amuz qidem-i harf u noqta bahti iken. S obzirom na stihove koji slijede, istambulsku verziju sam smatrao tačnijom.
73) U sarajevskom divanu: Haq mi dur ki edeler inkâr eyle da’vâ
74) Samo u istanbulskom divanu
22 Müdde'âsı var ise munkier-i bı-dınün eğer Pençe pençe olalum tâ gûr ”la-hu kayfa yaşâ“ 75
23 Hançer ü tır ise bir tığ-i du-ser be-'Alı Qalem u lafy u suhen hatt u hurûf ü imlâ 76
24 Itden artuq da olursa n'ola qavm a'dâ Esedullah 'Alı'dur fuqarâya melcâ
25 Mürdeler eyler iken dem-be-dem ey dil ahyâ Nefsüm dirisidür şimdi felekde 'ayâ
26 Hem-cenâhum olali zülf-i hümâyûn-ı habıb Qanadumla uçayor 77 Qâf ufuqda 'Anqâ
27 Su'le-i nârdur u nem ana pertev salali Şevqle yeri qoyup çıqdı göge şems-i duhâ
28 Hele ”l-minnatu li-l-lâh“ ki bu dem Vahdetiyâ Fadl-ı Haq ile 'A lı'dür dehnümde gûyâ.
Prevod:
1 Otkako srcu voda postade tačka pod „b“ u Bismilah
Od sunca jasnije mome se oku pokaza sama Božja Suština
2 Tački suštine slova postaše vječni atributi
âta je to što ima od „elifa“, „bâ“ i „tâ“ sve do „yâ“ 78
3 Otvori oči, gledaj dudo, vidi šta je tajna slova Atributi nadjeveni Suštini samo su imena
4 Prikazao nam je Bog u licu sopstveni lik Kao da lice nije ništa drugo sem lica istine
5 Spoznah potpuno riječ istine, Suštinu i Svojstva
Shvatih šta joj je objašnjenje, komentar i skidanje koprene
6 Sura „Sedam ajeta“ 79, Fatiha i „Majka Knjige“ 79
Lice poput mjeseca, veličina realnosli Božje i svjetlo pravog puta
75) U sarjaevskom divanu ovaj stih dolazi poslijc 23. stiha. Odlučio sam se za pore- dak stihova kako štoje u istambulskom rukopisu jcr mi se čini logičniji.
76) U ist. divanu pogrešno: hurûf-i imlâ
77) udzuyor
78) imena slova u arapsko-perzijskom alfabetu.
79) Drugi nazivi za prvu „otvarajuću“ suru Kur'ana.
7 Jezgro svih knjiga postaše 32 slova, ali
Jezgro 32 slova, o srce, postade tačka pod slovom ,,b“
8 Tačka bješe Suština, govor i priča njena Svojstva To pobiti neće moći niko nikada
9 Tačka postade Neizgovorena, a slova Izgovorena Riječ
„Božji med Ali, zaista je on jedan i mudar“80
10 Hvala Bogu što su Njegova suština i svojstva jedno Uistinu smo Njegovom jedistvu mi svjedoci srcem i dušom
11 Kako da spozna jedinstvo Suštine81 i Svojstva taj neznalica Koji, došavši do riječi, viče i galami o značenju
12 Oko tjelesnog ne vidi suštinu ni svojstva Istine8 2 Kao što slijepac ne može shvatiti značenja ni riječi
13 Ali, ako upitaš ko su slijepci o kojima govorim Slušaj sada, ovo ti je skraćeno objašnjenje
14 To je grupa neznalica koji se izdaju za ljude od spoznaje I čije je ime „učeni" i „odlični"
15 Udaljio Bog svakog od takve vrline i vještine
Koja onom ko je posjeduje daje oholost, taštinu i dvoličnost
16 Sa toliko oholosti, neumjerenosti i nadmenosti, srce
Da oni budu nasljednici tajne, poslanika, Bože sačuvaj! 83
17 Mi smo ti čijeg je viđenja svjedok nebo i zemlja Mi smo ti čijoj je spoznaji vođa Fazlullah
18 Mi smo ti čije je lice vječno očitovanje drevnoga Kur'ana Pošto je samo povezano s njegovim osnovama
19 Dok je dokaz našeg potraživanja prvenstvo plemenite porodice 84 Bog će za nepravdu optužiti one koji to poriču
20 Iako su čvrsti svjedok i dokaz i osnov svjedočenja Nerazumno odbijaju naše dokaze i govore: „ne, ne"
21 Oni koji potpuno niječu riječi Fazlullahove Mnogobošci su i nevjernici, hajde, gdje ti je mač!
80) Na arapskom jeziku
81) Handžić riječ ,,dat“ prevodi kao ,,osoba“ mada je očito da se ovdje radi o teo loškim terminima „Božja suština" (dat) i „Božji atributi" (sifat).
82) tj. Boga
83) Stihove od 11-16 objavio je M. Handžić u svom članku („Vahdeti", Glasnik IVZ, broj 5-6, Sarajevo 1936. str. 197 8 198)
84 Misli se na Poslanikovu porodicu, tj. na Alija i imame. Iz ove, kao i još nekih pjes ama, vidljivo je Vahdetijevo otvoreno zastupanje ši‘izma, što je zapazio i Handžić.
22 Ako bude tražio nevjernik i bezbožnik Klaćemo se do groba, „pa kako hoće“85
23 U Alija je bodež i strijela i dvosjekli mač 86 Pero i govor i riječ, linija, slovo i diktat
24 I od pasa gori ako postanu ljudi jedni drugima neprijatelji
„Božji lav“ 87 Ali je sirotinji zaštita
25 Dok ona svakim trenom mrtve proživljava, jesrce, Moja duša nemoćna sada nebom tumara
26 Otkako pratilac postade carski soluf dragin
Horizontima planine Kaf 88 na mojim krilima leti Anka89
27 Pošto je rosa raspršila sjaj plamena vatre
On se s čežnjom povukao i na nebo se uspelo jutarnje sunce
28 Iznad svega, hvala Bogu što sada, Vahdeti Fazlullah i Ali kroz moja usta govore.
SUMMARY
TH E KASIDA OF AHMED VAHDETI FROM HIS SARAJEVO DIVAN
Ahmed Vahdeti, the Bosnian 16th century poet and a member of the heretic al-Hurufi sect left behind a Divan of poems in Turkish. The manu- script collection of the Ghazi Husref-Bey Library in Sarajevo contains one of two (unfortunately, both incomplete) copies of the manuscript of Vahdeti's Divan. Among the 48 poems that the Sarajevo manuscript con tains, there are only two kassidas whose Serbo-Croatian translation with a critical commentary was made by the present author. The content of the kassidas, like the content of most of Vahdeti's poems, are culogies of the founder of the Hurufi sect Fadlallah Estrabadi, satires on local religious authorities, as well as an exposition of the fundamentals of Hurufi teach- ing.
85) Na arapskom jeziku
86) Legendama Alijeva sablja sa dvije oštrice
87) "Božji lav“ (Asadullah) je jedan od nadimaka četvrtog halife Alija.
88) Mitološka planina koja okružuje svijet
89) Mitološka ptica, Feniks
