Šejh Juje -
Sintaksička izučavanja jezika spadaju među najkompleksnija is traživanja jezičkog fenomena. Za osnovni objekat svoje analize sintaksa ima rečenicu kao kompleksnu jezičku jedinicu i to uglavnom na planu jezičkog izraza. S obzirom na složenost rečenice kao jezičkog znaka, sin taksička istraživanja često zadiru i u plan sadržaja tako d a je sintaksa usko povezana i sa semantikom. U sintakstičkim izučavanjima rečenica se može proučavati sa više aspekata od kojih su osnovni, tvorba rečenice i njena podjela, i analiza rečenice i struktura njenih dijelova. Arapski gramatičari koji su istraživali sintaksičke fenomene arapskog jezika u srednjem vijeku, u svojim deskripcijama arapskog jezika bavili su se uglavnom drugim as pektom, dok je prvi manje izučavan. Proučavanja rečenice sa ovoga aspekta bila su uslovljena i praktičnim potrebama, prije svega radi boljeg razumije vanja i uspješnijeg tumačenja kur'anskog teksta. Ovakav pristup izučavanju rečenice doveo je do veoma široke analize i podjele rečenice na njene ele mente, ponekad i čisto formalne.
Osnovna struktura rečenice je konstrukcija predikacije koju
čini relacija osnovnih dijelova rečenice: subjekat - predikat, koji tako for malno i misaono udruženi ostvaruju komunikativnu funkciju rečenice. Kao nezavisni dijelovi rečenice oni, osim u nekoliko izuzetaka, i stoje u nomina tivu kao nezavisnom padežu. Drugi dijelovi, osim subjekta i predikata, koje rečenica može imati zovu se sporedni ili zavisni dijelovi rečenice i služe kao dopune subjektu ili predikatu kao glavnim dijelovima. Zavisno kojemu glavnom dijelu se pripisuju, dopune mogu biti subjekatske ili predikatske. Sintaksički odnosi između glavnih i sporednih dijelova u rečenici su kom plementarne prirode. Međusobni odnos dopuna prema glavnim dijelovima može biti odnos subordinacije ili odnos koordinacije. U prvom slučaju do punski sintaksički elementi su podređeni glavnom, zavisni su u odnosu prema njemu. U arapskom jeziku to su riječi koje dolaze u akuzativu i geni tivu. U slučaju koordinacije sporedni elementi rečenice su istog grama tičkog statusa kao i dio kojemu se pripisuju. Njihov međusobni odnos je
ra v n o p ra v a n , im a ju isti g ra m a tič k i p a d e ž . O v a v r s ta d o p u n a u a ra p s k o m j e - zik u o d g o v a r a s in ta k s ič k o j k a te g o r iji ﻊ ﺑ ا ﻮ ﺘ ﻟ I ( a p o z itiv i), d o k se rije č k o jo j se p rip is u je taj a jttz itiv z o v e ع ﻮ ﺒ ﺘ ﻟ ا . uo v o m e o d n o s u u g la v n o m s to je im - e n a , a v e o m a rije tk o g la g o li. 1
K a o o sn o v a o v o g a ra d a u z e to j e p o g la v lje „A p o zitiv i" ( ﻊ ﺑ ا ﻮ ﺗ I ) iz d je-
la Al-Fawa'idal-‘Abdiyya 2 S to je k o m e n ta r p o z n a to g k ra ć e g d je la iz sin- tak se ara p sk o g je z ik a A l - U n m u d a g k o je j e n ap isao A z -Z a m a h ša ri. A u to r ovog komentara je Mustafa b. Yusuf b. Murad 'Ayyubi-zade al- Mostari, p o z n a tiji k ao Š e jh Ju jo (1061/1651 - 1119/1707), je d a n od p oz- n atijih a u to ra m e đ u b o sa n sk o -h e rc e g o v a ć k im M u slim a n im a koji su p isali
n a orijentalnim jezicim a.3
A p o z itiv i su , p r e m a o v o m e d je lu , im e n a u š ir e m s m is lu k o j a s l i je d e o d r e d e n u r ije č u fu n k c iji s in ta k s ić k e d o p u n e te rije č i i im a ju is tu o z n a k u f le k s ije k a o i rije č k o ju slije d e . D ije le s e n a p e t v r s t a : ﺪ ﻴ ﻛ ﺄ ﺗ I (k o ro b o ra c ija , poja č a n je , i n t e n z if ik a c ija ) ,ﺖ ﻓ ا (a trib u t), ل ﺪ ﺒ ﻟ ا ( p e r m u ta tiv , su p stifitut),
ن ﺎ ﻴ ﺒ ﻟ ا ﻒ ﻠﻌ ﻋ ( e k s p lik a tiv n a a p o z ic ija ) i ( ف ﺮ ﺤ ﻟﺎﺑ ﻒ ﻄ ﻌ ﻟ ا ) ( v e z i v a n j e č e stic o m , riječ iza v e z n ik a ).
P o š to su u o s n o v n o m d je lu d a ti s a m o p rim je ri o v e v r s te a p o z itiv a , Š e jh J u jo n a v o d i d a se isti d ije li n a d v ije o s n o v n e v rs te :
( ﻲ ﻈ ﻔ ﻠ ﻟ ا ﺪ ﻴ ﻛ ﺄ ﺗ ا ) i sadržajna koroboracija( ي ﺮ ﻨ ﻌ ﻟ ا ﺪ ﻴ ﻛ ﺄ ﺗ ا )
V e r b a ln a k o r o t o r a c i j a s e o s t v a ruj e p o n a v lja n je m im e n ic e اﺀﺪﻳز ﺖ ﺑ ﺮ ﺿ ء د ﻴﻧ\ Udario sam Zejda., Zejda, ﺥ\ﺓﺓﺀ6\ﺓ .\٠ﺪ ﺑ ﺫ ت ﺑ ﺮ ﺿ ت ﺑ و ﺿ Udario sam, udario Zejda, ﻦﺛﺓ١ﺫﺍﺎﺛ'. ﻖ ﻠﻠﺤ ﻨﻣ ١٠ﺪ ﻳﺫ 'ﻑ ١٠'ﻑ١٠ Uistinu, uistinu je Zejd otišao,
1. A Grammar ofthe Arabic Language, translated from the German of Caspari and edited wilh numerous additions and corrections by w . Wright. Third edition revised by w . R. Smith and M. J. de Goeje, Volume . str. 271 i 134, str. 272 - 273 i 136.
2. Ovaj rad je pripremljen prema autografu rukopisa ovoga djela koji se nalazi u Gazi Husrev-begovoj biblioteci u Sarajevu, R-3883.
3. Opširnije 0 Šejh Juji su pisali:
- Savfet-beg Bašagić, Bošnjaci i Hercegovci u islamskoj književnosti, Sarajevo 1912,
str. 118-123.
- Mehmed Handžić, Književni rad bosansko-hercegovačkih Muslimana, Sarajevo '1933, str. 22-24.
- Hazim Šabanović, ,,Mustafa b. Yusuf 'Ayyubi al-Mostarr, POF VIII - IX, Sarajevo 1958-59, sir. 29-35. i Književnost Muslimana BiH na orijentalnim jezicima, Sarajevo 1973, str. 390-410.
أﺔﻌﺟ ﺔﻟﺀ ة\ ﺪ ﻴ ﻧ ﻲ ﻧﺀ ﺎﺟ ﺪ ﻴ ﻧ ﻲ ﻧﺀ ﺎﺟ Došao mi je Zejd, došao mi je Zejd, i
zam jen ice: ﺖ ﻧ أ ﺖ ﻧ آ ﻻإ ﻲ ﻨ ﻣ ﺮ ﻛ أ ﺎﻣ Samosimetiugostio.
N a o v a Š ejh Ju jin a o b jašn jen ja, m eđ utim , n e o p h o d n e su jo š n e k e n a p o - m e n e p a i p rim je d be . V erb aln a k o ro to ra c ija se o stv aru je p o n av ljan jem
( ﺮ ﻳ ﺮ ﻜ ﺘ ﻟ li li ر ا ﺮ ﻜ ﺘ ﻟ ا ) isto g iz ra z a ili n je g o v o g s in o n im a .4 P o n a v lja n je m o d re d e n o g iz ra z a o m o g u ć a v a m o slu š aocu d a p o tp u n ije ra z u m ije iz ra z koji je č u o ili d a g a č u je b o lje u k o lik o g a n ije d o b ro ili č a k n ik a k o ču o . O sim
toga, e m fa tič k im p o n av ijan jem m o g u se ostvariti i d rugi ciljev i k ao k a d a se
želi izra ziti npr. p rije tnj a : ف ﻮ ﺳ ﻦﻤﻠﻛ ﻢ ﺛ ن ﺮ ﻌ ﻠ ﻌ ﺗ ف ﻮ ﺳ ﻼﻛ (n e
radite),saznaćete, nipošto (ne radite), saznaćete-, ili z a stra šiv a n je ﺎﻣ و ﻦ ﻳ ﺪ ﻟ ا م ﻮ ﻳ ﺎﻣ ك ار د ا ﺎ ﻣ ﻢ ﺛ ﻦ ﻳ ﺪ ﻟ ا م ﻮ ﻳ ﺎ ﻣ to
znaš li ti šta je to Sudnji dan!zatim v ese lje , ra sp o lo ž e
ﺔ ﺤ ﺼ ﻟا Zdravlje, zdravlje'. ﺔ ﻨﺠ ﻟا ﺔ ﻨﺠ ﻟا D ž e n n e t!Džennet! ة د ﺎﻌ ﺴ ﻟا ﻲ ﻫ
ﺪ ﺣ ذ ١ﺔﺘﺣ د١ To je prava, prava sreća.
O s n o v n o p ra v ilo o v e v rs te k o ro b o ra c ije j e d a rije č k o ja se p o n a v lja n e m a d ru gu fu n k ciju u rečenici, tj. n e m o že biti su bjckat, p red ik at, o b je k at i sl .
K o ro b o ra c ija im en a, k a o št o j e v e ć rečeno, o s tv a ruj e se p ro stim p o n av l- ja n je m d o tič n o g im e n a , o sim u slu čaju k o ro b o ra c ije o d n o s n e z a m je n ic e gdje se m o ra p o n o v iti i riječ ili riječi na koje se odnosi d o tičn a zam jenica:
ﺀ ﺎ ﻌ ﺴ ﻟ ١ﺪ ﻌ ﺳ ي ﺬ ﻟ ١ ﺀ ﺎﻌ ﺴ ﻟأ ﻚ ﻌ ﺴ ﻳ ﺬ ﻟ ١ Koji je uzdigao nebo, koji je uzdi- gao nebo.
U vezi k o ro to ra c ije g la g o la po treb n o j e n ap o m en u ti d a se m o ž e p o n av l-
ja n je m p o ja č a ti sam o g lag o l u p e rfe k tu i im p e rfc k t u , ali b e z su b je k ta , o d - n o sn o p rilik o m k o ro bo r a c i j e g lag o la ne p o d ra zu m ije v a se i (pon av ijan je nje- g o v a su b jek ta j e r bi to zn a čilo k o ro to ra c iju rečen ice:ل ﻮ ﺘ ﻳ ل ﻮ ﺘ ﻳ ﻞ ﻫ و
ﻢ ﻬ ﺗ ر ﺎﻐ ﻳ ﻢ ﻟو . ﻢ ﻬ ﻌ ﻣ ﻖﺤﻟا ك ذ ﺪ ﻠ ﻧ ﺮ ﺸ ﻌ ﻣ ﻦ ﻣ ﺎﻧأو ؟ ﻖ ﺤ ﻟا Adaligovori,go-
vori neko osim mene istinu? Ja sam od onih sa kojima je istina rođena,
r o đ e n a , a da se sa njom nisu rastali.Up o n o v ljen im g lag o lim ne p o d ra z u m ije v a se p o sto ja n je su b je k ta . sobzirom d a se o v o kod im p era -
tiva n e m o že izbjeći on se i n e koroborira.5
4 . U p o t r e b a s i n o n i m a u f u n k c ij i a p o z it iv a v e r b a ln e k o r o b o r a c i j e n a v o d i H a s a n ‘ A b b a s u d je lu A n - N a h w al-vvafi III, K a ir o , D a r a l- u m a 'a r if , 1 9 7 6 . s t r .5 2 5 - 6 i n a v o d i
p r im je r ﺎ ﻨ ﻳ ر ﺎ ﺤ ﺻ ﻲ ﻧ ﺊ ﺒ ﺘ ﺨ ﻣ ﺮ ﺒ ﺘ ﻟ ا ﺐ ﻫ ﺬ ﻟ ا Z la t i,z la t o j e s k i v e n o u n a š im p u s t in ja m a
5 . H . ‘A b b a s 0 . c ٠, str. 5 3 1
Koroboracija čestice se ostvaruje na više načina, zavisno od vrste čestice. Pojačavanje čestica koje izražavaju afirmaciju ili negaciju postiže se jednostavnim ponavljanjem čestice: ﺲ ﻴ ﻟ و ت ﺎ ﻧ ا ٠ ﻰ ﻠﻋ ﻒ ﺳ ﻵ ا ﺎ ﻌ ﻴ ﻧ
ﺔ ﻣ ا ﺪ ﺘ ﺳ ا و 'ﺀ ﺎ ﻘ ﺸ ﻟ ا ﺔ ﻟ ﺎ ﻃ ا ﻷ ا ن ﺰ ﺤ ﻟا ل ﻮ ﻃ ﻲ ﻧ ﺲ ﻴ ﻟ ﻢ ﻌ ﻧ ﻢ ﻌ ﻧ ، ق ﺎ ﺑ ش ر ﻷ أ ﺏ ١ﺬ ﻌ ﻟ \ ﻎ ﻋ ﺍ ﺍ Čemužal za onim štoje prošlo kad na Zemlji ništa nije vječno! Da, da, u cijeloj tugi je samo protezanje muke i trajanje patnje.I l i ﺪ ﻴ ﻧ ٢اذ .
ﱎﻢ ﻌ ﻧ . D a li je ustao Zejd? Da, d a ,٠١١ﺫ ﻻ ﻻ Ne, n e .ﻵﺍ ١ ﺪ ﻴ ﻧ ﻢ ﺘﻳ ﻢ ﻧ
ﺶ ﺒ ﺸ ﺑ N ije li ustao Zejd? Svakako, svakako itd. Prilikom koroboracije drugih čestica sa njima se ponavlja i riječ na koju se odnose. Tako čestica može biti s i j e n a sa pronominalnim sufiksom: ﻚ ﺒ ﻜ ﺒ ﺗ ر ر ٠
Pored tebe, pored tebe,ili eksplicite izraženom imenicom: أ ﺪ ﻳ ز ن إ ا ﺬ ﻢ ﻧ ﺎ ﺗ Zejdje uistinu, Oustao. vdje moramo primijetiti da š ejh Jujo, juči se na Zamahšerijevo veće djelo iz sintakse arapskog jezika ى..
ne pravi razliku između ovih čestica, pa otuda i ovakva koroboracija čestice
ن إ u njegovom primjeru. Umjesto ponovljene imenice, sa česticom se može ponoviti odgovarajuća spojena lična zamjenica, što je i bolje, tako da gornji primjer može glasiti i ovako: ﻢ ﻧ ﺎ ﺗ ﻪ ﻧ إ أ ﺪ ﻳ ذ ن إ čestica se može od-
nositi i na genitivnu vezu gdje se umjesto drugog člana ponovljene veze, takođe, može upotrijebiti odgovarajuća zamjenica: ﻢ ﻴ ﻨ ﻠ ﻟ او ﻢ ﻳ ﺮ ﻜ ﻟ I د ﻮ ﻳ ﻢ ﻳ ﺮ ﻜ ﻟ ا
ة ﺪ ﻧ ﺎ ﻐ ﻟ ا ﺀ ﺎﺟ ر ﻰ ﻠﻋ ة ﺪ ﻧ ﺎ ﻐ ﻟ ا ﺀ ﺎﺟ ر ﻰ ﻠﻋ س ﺎ ﻨ ﻟ ا د ﻮ ﻳ ili sa zamjenicom ﻰ ﻠﻋ
ﺎﳖ ﺎﺟ ﺩ Plemenit voli plemenitog, a nevaljao voli (sve) ljude nadajući se ko-
risti, nadajući se Ikoristi. na kraju, ukoliko se čestica odnosi na dru česticu ponavljaju se obje: ﺪ ﻬ ﺷ أ ﻢ ﻟ ﺖ ﻨ ﻛ ن او ت ﺪ ﻬ ﺷ ﻲ ﻨ ﺘ ﻴ ﻟ ﺎﻳ ﻢ ﺛ ﻲ ﻨ ﺘ ﻴ ﻟ ﺎﻳ
Kamo sreće, kamo sreće da sam prisustvovao mada nisam bio prisutan.6
Koroboracija rečenice ostvaruje se ponavljanjem iste rečenice bez vez- nika: ﺮ ﻴﺴ ﻋ ب ﺎﺴ ﺤ ﻟا ﺮ ﻴﺴ ﻋ ب ﺎﺴ ﺤ ﻟا
ili sa veznikom, najčešće ﻢ ﺛ koji se ne prevodi ﻢ ﺛ ﻦ ﻳ ﺪ ﻟ ا م ﻮ ﻳ ﺎ ﻣ ك 'اردا ﺎ ﻫ و
ﻒ ﻳﺪ ﻟ١ مﻮﻳ ﺎﻫ ﻙ ١ﺩ ﺩ ١ ﺎﻫ A znaš li ti šta je to Sudnji dan, znaš li ti šta je to Sudnji dan!?Funkcija veznika u ovakvim primjerima je 'fiktivna, formalna, bez stvarnog značenja.7
Nastavljajući dalje, šejh Jujo za zamjenicu kaže da se koroborira tako
6٠'Abu al-Qasim Malimud b. ‘Omar a7.-Zama٥šari, A l-M u fa s sa l, Egipat, Matba‘a at- taqaddum 1323/1905, str. 112.
7. H. ‘Abbas O .C ., str. 536.
؛ što o b je z a m je n ic e m ogu b iti ra s ta v lje n e :ﻮ ﻫ ﻮ ﻫ ﻷ ا ﻲ ﻨ ﺑ ﺮ ﺿ ﺎﻣ
s m o u d a irio,li d a se sp o j e n , bilo ek sp licim a ili im p lic itn a , p o jača rastavi- je n o m : ﺖ ﻧ ا ﺖ ﻐ ﻠ ﻄ ﻧ ا T i , ti si otišao,ili ت ذ ﺎ ﻜ ﺒ ﺗ ر ر ٠ Prošaosamporedtebe,tebe. U o v a k v im slu č a je v im a poziti'vna zam j e n i c a j e ra sta v lje n a i u
n o m in a tiv u je : ﺎ ﻧ أ ﻲ ﻨ ﺘ ﻳ أ ر Vidio si mene ,mene, s tim ؛ što m o ž e d o ć i i u
ak u zativ u u k o lik o je sp o jen a ličn a zam jen ica k o ja se k o ro b o rira po m jesto u ak u zativ u : ي ﺎﻳإ ﻲ ﻨ ﺘ ﻳ أ ر Vidio si mene, mene?
N a k ra ju , i u p rim je ru o p šte g o b jek ta: أﺮ ﺒ ﻋ ﺮ ﻬ ﻛ ا ت ﺮ ﺒ ﻋ
rijeku,n alazi se o d re d en a v rsta k o ro bo r a c i j e j e r j e in fin itiv u o v o m e slučaju k o ro bo r a t i v sv o g a regensa. M e đutim , o vdje se želi istać i d a se i o vaj infin-
i t i v m o ž e p o n av ijan jem k o ro to rira ti: ﺎ ﻨ ﺒ ﻋ ﺎ ﻨ ﺒ ﻋ ﺮ ﻬ ﻨ ﻟ I ت ﻮ ﺒ ﻋ ili ﺖﻛذ اذ إ ﺔ ﻛ
ﺥ١ ﺩ ١ﺖﻛﺩ ﴃﺩﻻ١ Nikako(nevalja to!) kada se Zemlja u komadiće, komadiće zdrobi.T a k o j e d ru gi infinitiv u pravom sm islu ap o zitiv v e rb a ln e k o ro bo r a - cije prvom infinitivu.9
Sadržajna koroboracija. S o b ziro m d a u k o m e n t a r u n ije p o m e n u to , p iv o bi b ilo p o tre b n o ukazati n a o snovno z n a čen je i fu n k ciju ov e v rste kor- o b o racije. Sadrž ajn a k o ro b o racija im a za cilj d a u k a ž e n a p ra v o , k o n k re tn o zn a č e n je riječi k o ja d o b ija u apozitivnoj fu n kciji svoj k o ro b o rativ . T im e se o tk lan ja m o g u ć n o st d o b ijan ja d rug o g zn ačen ja k o ro b o rira n o g im ena. S adrž ajn a k o ro b o ra c ija u u že m sm islu im a dv a p o se b n a c ilja i svaki se o s tv a ruje n a n a č in d ru g a č iji od d ru g o g , p a se p re m a to m e i ra z lik u ju d v ije o s n o v n e v rste o v e k o ro to ra c ije .
P rv o m v rsto m se o tk la n ja sv a k a su m n ja ili e v e n to a ln i m e ta fo rič k i sm i- sao z n a č e n ja p o jm a ko ji d o b ija o vaj ap o zitiv . O v o se p o s tiž e u p o tre b o m riječi ﺲ ﻔ ﻧ i ﻦﻴﻋ sa odgo v araju ćim pron o m in aln im sufiksom .
Druga vrsta ovoga apozitiva izražava ukupnost, totalitarnost sadržaja is- kazanog u pojmu koji dobija ovaj apozitiv, čime se otklanja mogućnost pri- pisivanja drugog značenja ovome pojmu. To se postiže apozitivno upotri- jebljenim riječima: ﺎ ﺘ ﻠ ﻛ ، ﻸﻛ.< ﺔ ﺗ ﺎﻋ ، ﻊ ﻴ ﻌ ﺟ ، ﻞ ﻛ koje takođe dobijaju
odgovarajući pronominalni sufiks.
U p o tre b a k o ro b o ra tiv a u a p o z itiv n o j fun k ciji z a d v o jin u k o d g la g o la šeste vrate koji o zn ačav aju re cip ro citet nije po tr e b n a , p o n e k im a čak n ije ni d o p u šte n a , p o što ovi g la g o li u sv o m e z n a č e n ju podrazum ijevaju d v o jn o st
8. w . Wright O.C.., str. 283.
9. H. 'Afebas O.C., str. 536-7; Bahauddln 'Abdutlah b. 'Aqll al-Aqili;
ibn Malik- Sarh Ibn ‘Aqil II,bez mjesta i godine izdanja, str. 214.
čime isključuju svaku sumnju u značenje sadržano u sebi.10 Šejh Jujo, kada govori o sadržajnoj koroboraciji, ne pravi podjelu iste kako je to naprijed navedeno, nego slijedeći Zamahšarijev Al-Mufssal obrađuje oba načina bez isticanja da se radi o dvije vrste ove koroboracije. Govoreći 0 koroboraciji pomoću riječi ﺲ ﻔ ﻨ ﻧ ﺲ ﻋ ističe da se njima mogu koroborirati spojene
lične zamjenice, bilo eksplicite ili implicite iskazane. Ukoliko je spojena lična zamjenica u nominativu apozitiv se od nje odvaja rastavljenom ličnom zamjenicom koja se u ovom slučaju smatra verbalnom koroboracijom spo- jene lične zamjenice: (ﻪ ﻨ ﻴ ﻋ ) ﻪ ﺴ ﻔ ﻧ ﻮ ﻫ ﺐ ﻫ ذ ﺪ ﻳ ز
ili (ﻢ ﻬ ﻨ ﻴ ﻋ ا ) ﻢ ﻬ ﺴ ﻔ ﻧ ا ﻢ ﻫ او ﺮ ﻀ ﺣ م ﻮ ﺘ ﻟ ا u ovakvim slučajevima, umjesto rastavljene lične zamjenice može se upotrije-
biti i neka dru ga riječ. Tako um jesto:ﺮ ﻴﺨ ﻟا ﻲ ﻧ ﻚ ﺴ ﻔ ﻧ ﺖ ﻧ أ ﺖ ﺒ ﻏ ر
Želiositilično dobro m(djelo), ože se reći: ﺮ ﻴﺨ ﻟا ﻲ ﻧ ﻚ ﺴ ﻔ ﻧ ﺎﺜﺣ ﺖ ﺒ ﻏ ر - ili ﺖ ﺒ ﻏ ر ﺪ ﻧ ﺎ ﺴ ﺗ ﺕ ١ ﻚ ﺴ ﻔ ﻧ ﺔ ﻌ ﻌ ﻌ ﺑ١ ﻡ ﻮ ﻳ Ž elio si ti lično da u petak putuješ1 ﺓ7,ﻩ ١ﻝﺓ- Razdvaajnje ličnom zamjenicom je, međutim, bo l j e i ispravnije.”
A pozitivi ﺲ ﻔ ﻧ i ﺲ ﻋ se u genitivu i ak u z ativ u , m e đ utim , stav ljaju u d i r e k tn u a p o z ic iju p ro n o m in a ln o m sufiksu: ﻪ ﺘ ﻔ ﻧ ﻪ ﺘ ﻳ أ ر
Vidiosamga lično, ﻪ ﺴ ﻏ ﺬ ﳢ ﺗ ﺩ ﻭ Prošao sam pored njega lično.
O v e riječ i, o sim sp o je n im ličn im z a m je n ic a m a u a p o z itiv n o j fu n k ciji, d o la z e i n a d r a g a im e n a u je d n in i, d v o jin i i m n o ž in i, z a tim m u š k o g i že n sk o g ro d a u o d g o v a ra ju ć e m ro d u i sa o d g o v a ra ju ć im p ro n o m in a ln im
su fik so m . ﻪ ﺴ ﻔ ﻧ ﺪ ﻳ ز ﺀ ﺎ ﺟ D o š a o j e Z e jd ličnoﺎ ﻬ ﺴ ﻔ ﻧ Došla je Zejneba Ulično. k o lik o j e im enica u d vojini ili m n o žin i ﺲ ﻔ ﺲ ﻋ štoje u m nožini ﺲ ﻔ ﻧ ا i ﺲ ﻋ ا ili ن ﺎ ﻴ ﻋ ا o b lik koji upotre blja-
v a i Š e jh Ju jo m a d a p rv i o b lik ﺲ ﻋ ا im a š ira u p o tre b u . ن ا ﺪ ﻳ ز ﺀ ﺎ ﺟ ﺎ ﻌ ﻬ ﻧ ﺎ ﻴ ﻋ ا ٠ ﺎ ﻤ ﻬ ﻨ ﻴ ﻋ ا ) ﺎ ﻤ ﻬ ﺴ ﻏ ذ ) D o š l a
ﻢ ﻬ ﻧ ﺎ ﻴ ﻋ ا . ﻢ ﻫ ﺬ ﻳ ﺀ ا )ﻢ ﻬ ﺴ ﻏ ذ ا) d ošli ﻢsuZejdiﻟ،ه «٠ .ﺎ ﻌ ﻬ ﺴ ﻏ ذ ا ﻦ ﻳ ﺮ
dio sm a dva E m ira lič n o .Neki gram atičari, m ed u tim , ' i ﺲ ﻋ i u d v o jin i m ed u k o jim a j e i š e jh Ju jo k a k o je to v e č p o m e n u to .
ﺎ ﻤ ﻫ ﺎ ﺴ ﻔ ﻧ ن ا ﺪ ﻳ ز ﺀ ﺎﺟ O vi a p o z itiv i m o g u dobiti i p rije d lo g ب ( ﺮ ﻴ ﻣ ﻻ ا ﺀ ﺎﺟ
ه ﺬ ﻴ ﻌ ﺑ ) ﻪ ﺴ ﻏ ﺬ ﺑ Došao j e Emirlično.12
10. H.. ‘Abbas O.C., str. 508-9.
11. H.. ‘Abbas O.C., str. 523.
12. Sarh Ibn ‘Aqll O.C. str. 207١ w . Wright O.C., str. 281, H.. ‘Abbas O.C., str. 505.
Š e j h J u jo p o to m p re ta z i n a tu m a č e n je d r u g e v r s t e o v e k o r o b o r a c ije . O d i z r a z a k o j i m a s e p o s tiž e o n n a v o d i ﻼ ﻛ (n e p o m in ju c i o d g o v a r a ju ć i o b lik ž e n s k o g r o d a ﻖ ﻛ z a im e n a u d v o jin i, z a tim ﻖ ﻛ k o je u a p o z itiv n o j
f tjn k c iji d o la z i u z sv e im e n ic e , o s im u d v o jin i, s a o d g o v a r a ju ć im p ro n o m i- n a ln im s u f ik s o m . S e jh J u jo n a v o d i i o s ta le iz r a z e ﻊ ﺼ ﺑ ا ﻊ ﺘ ﻛ ا ، ﻊ ﻌ ﺟ أ
ﻊ ﺘ ﺑ ا k o ji d o la z e o s im d v o jin e n a s v e o b lik e im e n ic a , i s la ž u s e sa n jim a u r o d u , b r o j u i p a d e ž u s tim š to su p o s le d n ja tri i z r a z a p o d r e d e n a p iv o m
ﻊ ﻤ ﺟ أ i m o g u doCi s a m o u o v a k v o m re d u . ﻊ ﺼ ﺑ ا ﻊ ﺘ ﻛ ا ﻊ ﻌ ﺟ أ ﻪ ﻠﻛ ﺶ ﻴﺠ ﻟا ﺀﺎﺟ
ﻊ ﺘ ﺑ أ D o š la j e sva(cijela) vojska Kkompletno. a o š to v id im o o v i iz ra z i se r c d a ju b e z v e z n ik a j e r se sv i z a je d n o s m a tra ju je d n i m a p o z itiv o m . P o s e b n o
se is tič e d a ﻖﻛ i ﻊ ﻌ ﺟ أ m o g u d o ć i u a p o z itiv n o j fu n k c iji, o s im im e n i-
m a u m n o ž in i, i d ru g im a k o ja iz ra ž a v a ju c je lin u s a s ta v lje n u o d v iš e d ije lo v a k o j a s e m o ž e d i j e liti, ra z d v a ja ti. T a k o se m o ž e r e ć i ﻪ ﻠﻛ م ﻮ ﻛ ا ﺖ ﻣ ﺮ ﻛ ا
U gostio sam s a v narod, ﻙ ﺪ ﻴ ﻧ ﱐﺀﺎﺟ
O s im o v ih , k o je j e Š e jh J u jo p o m e n u o , u a p o z itiv n o j fu n k c iji u s m is lu s a d r ž a j n e k o r o b o r a c ije u p o tr e b lja v a ju se i rije č i ( ﻊ ﻴ ﻌ ﺟ i ﺔ ﻧﺎﻋ ) m a d a
rje đ e, s a o d g o v a r a ju ć im p ro n o m in a ln im s u fik s o m , t a k o đ e . 13 N a jja č i in te n - z ite t k o r o bo r a c i j e iz ra ž a v a ﻞ ﻛ z a tim ﻊ ﻴ ﻌ ﺟ d o k j e n a js la b ije g in te n z ite ta ﺔ ﻧ ﺎ ﻋ k o j e m n o g i g ra m a tič ari i n e s m a tra ju m o g u ć im k o r o b o r a tiv o m . س ﺎﻨ ﻟا
ﻢ ﻬ ﻠﻛ س ﺎ ﻛ ا - ﻢ ﻬ ﻌ ﻴ ﻤ ﺟ S a v n a r o d (lju d i), ﻪ ﺘ ﻧ ﺎﻋ ﺶ ﻴﺠ ﻟا ﺮ ﻀ ﺣ
Prisustvovaal j e sva vo jska .Ovi a p o z itiv i n e sa d rž e u s e b i p o ja m v r e m e n a ud as m is lu se ra d n ja d o g a đ a is to v re m e n o ili u n ek im vre m e n s k im ra z m a c im a .
Umjesto pronominalnog sufiksa ponekad se poslije ﻖﻛ može pono- viti samo imenica kojoj je ovo ﻖﻛ apozitiv س ﺎ ﻨ ﻟ ا ﻞ ﻛ س ﺎ ﻨ ﻟ ا ﻪ ﺒ ﺷ أ ﺎ ﻳ
ﺮ ﻌ ﻘ ﻟ ﺎ ﺑ ٥ (ti) najsličniji od svih ljudi Mjesecu(po ljepoti),
Prem a nekim a autorima u funkciji apozitiva sadržajne koroboracije mogu se nadi i brojevi sa odgovarajućim pronominalnim sufiksom.ت ر ﺮ ﻫ
ﻢ ﻬ ﺘ ﺛ ﻼ ﺛ ن ا ﻮ ﺧ ﻻ ﺎ ﺑ Prošao sam p o r e d ,ili ﺔ ﺴ ﺧ م ﻮ ﺘ ﻟ ا ﺀ ﺎﺟ
ﻢ ﻫ ﺮ ﺸ ﻋ Došlo j e petnaestلر'ﺀص،'. Iako stoje u akuzativu u ovim primjerima ovi brojevi se ne smatraju akuzativom stanja nego sadržajnim koroborati- vom .15
13. Sarlt Ibn 'Aqll O.C., str. 207-8, w . Wright O.C., str. 278, H. 'Abbas O.C., str . 509.
14. W . Wright O.C., str. 279, Rem. a.
15. H. 'Abbas O.C. str. 511.
u a p o z itiv n o j fu n k c iji k o ro b o ra tiv a m o g u d o ć i ؛ ir ije č i ﺾ ﻌ ﺑ i ﻰ ﻤﻧ sa o d g o v a r a ju ć im p r o n o m in a ln im s u fik s o m , t a k o đ e . ﻢ ﻬ ﻀ ﻌ ﺑ م ﻮ ﺘ ﻟ ا ﺀﺎﺟ Došao je dio naroda. ﻪ ﻄ ﻌ ﻧ ﺶﻳﺀﺏ١ ﺪ ﺸ ﺣ Prisustvovala je polovina vojs-
k e ,16
K a o a p o z i t i v n i k o r o t o r a fiv i m o g u s e u p o trije b iti i r ije č i ﺮ ﺳ أ i ﺔ ﻧ ر sa
p r ije d lo g o m ب : ﻢ ﻫ ﺮ ﺳ ﺄﺑ م ﻮ ﺘﻟا ﺀﺎﺟ D „د د .
ﻪ ﻨ ﻫ ﻮ ﺑ Dao mu je cijelu stvar. 17
U p o tr e b a s v ih n a b r o je n ih r ije č i u fu n k c iji k o r o b o r a t iv a , k a o što se iz i z lo ž e n o g v id i, o b a v e z n a j e sa o d g o v a r a ju ć im p r o n o m in a ln im s u f ik s o m , in ač e bi se sm a tra le a k u z a tiv o m s t a n j a . ﺎ ﻨ ﺒ ﻌ ﺟ ض ر ﻻ ا ﻲ ﻧ ﺎﻣ ﻢ ﻜ ﻟ ﻒ ﻠﺧ
rio j e za vas sve š t o j e na Zem lji,ili p e rm u ta tiv o m c je lin e
sm o mi u njoj. O v i iz r a z i, d a k le , d r ug a č ijo m u p o treb om m o g u im ati i d rug e fu n k c ije u r e č e n ic i.18
D v ije sin ta g m e (ili r e č e n ic e ) p o v e z a n e v e z n ik o m č iji re g e n s i im a ju isto z n a č e n je m o g u se k o ro bo r i r a t i je d n im izra zo m ﻊ ﻧ ﺎ ﺼ ﻟ I ﻖ ﻠﻄ ﻧ او ﺮ ﻓﺎﺴ ﻤ ﻟا ﺐ ﻫ ذ
ﺎﻤ ﻫ ﻼ ﻛ Otišli su putnik i radnik obojica.Usu p ro tn o m s lu k a d a re g e n si im a ju r a z lič ita zn a č e n ja n e m o g u im ati je d a n k o ro bo r a t i v , tako
d a se n e m o ž e reć i ﺎﻤ ﻫ ﻼ ﻛ ﺐ ﻧ ﺎ ﻐ ﻟ ا ﺮ ﻀ ﺣ و ﺮ ﻧﺎﺴ ﻤ ﻟا ب ﺎﻏ
U k o r o b o r a tiv n o j fu n k c iji p o s lije ﻖﻛ m o ž e se u p o tr ije b iti i ﻊ ﻌ ﺟ أ u o d g o v a r a ju ć e m o b lik u , a li b e z p r o n o m in a ln o g su fik s a ﻢ ﻬ ﻠﻛ ﺔﻜﺋﻼ ﻤﻟا ﺪ ﺠ ﺴ ﻓ ن ﻮ ﻌ ﻤ ﺟ ا I s v i su se m e le k i p o k lo n ili. P o n e k a d ﻊ ﻌ ﺟ أ k a o k o ro b o ra tiv m o ž e
d o ć i i b e z ﻖﻛ: ﻦ ﻴ ﻌ ﻤ ﺟ أ ﻢ ﻬ ﺌﻳﻮ ﻏ ﻷ و Isve ću da
u p o tre b lja v a i sa p r ije d lo g o m ب ﻪ ﻌ ﻌ ﺟ ﺄﺑ اوﺀﺎﺟ Došli su svi.
K o r o b o r a c ija n e o d r e đ e n ih rije č i k o d sa d rž a jn e v r s te k o r o b o r a c ije , n as- ta v lja š e j h Ju jo , p re m a b a s r ijs k o j š k o li n ije u o p s te d o p u š te n a z a to što p o n jim a ta k a v slu č a j n ije z a b ilje ž e n u k n jiže v n o m a ra p s k o m je z ik u . P re d s ta v - n ic i s u f ijs k e š k o le , m e đ u tim , d o p u štaju k o r o b o r a c iju i n e o d r e đ e n ih r ije č i u k o lik o su sa m e p o seb i n a iz v je s ta n n a čin o d red en e, o d n o s n o sad ržaj im j e s v o jim z n a č e n je m d o iz v je s n e g ra n ic e d e te rm in isan . T o se p r ije s v e g a o d - n o si n a p o jm o v e k o ji u se b i sa d rž e o d re đ en o v r e m e n s k o tra ja n je , o d n o s n o o d red en i v r e m e n s k i p e r io d , k a o ﺮ ﻬ ﺷ ٠ع ﻮ ﺒ ﺳ أ . م ﻮ ﻳ . ﻪ ﻠﻛ ﺎ ﻧ ﻮ ﻳ ﺖ ﻠﻤ ﻋ
16. w . Wright O.C. str. 280.
17. w . W righto.c, str. 280.
18. H. ‘Abbas o.c. str. 512.
dio S I cijeli d a n ,بﺪﻛ ﺮ ﻬ ﺸ ﺘ ﻌ ﺻ Postio sam cijeli mjesec, ili pojmove čiji
sa d rž a j iz ra ž a v a p o z n a tu m jeru , izn o s, k ao ﻢ ﻫ ر د ، ر ﺎ ﻨ ﻳ د .ﻪﻠﻛ ا ذ ﺎ ﻨ ﻳ د ﺖ ﺘ ﻐ ﻧ أ
Potrošio sam cijeliNdinar. e m o ž e se, d ak le, u p iv o m p rim je n i re ć i ﺖ ﻠ ﺳ
A tr ib u t ( ﺖ ﺳ ا )
A trib u t j e p re m a Šejh Ju ji, riječ k o ja, is tič u ć i n e k a sv o jstv a im e n a n a k o je se o d n o s i, b liž e o z n a č a v a ili o d re đ u je to im e, a k a o v rs ta riječi m o že bi'ti p a rtic ip aktivni ( ﻞ ﻋ ﺎ ﻔ ﻟ Iﻢ ﺳ ا ), particip pasivni ( ل ﻮ ﻌ ﻐ ﻤ ﻟ1ﻢ ﺳ ) i pridjev
(ﺔ ﻬ ﺒﺸ ﻤ ﻟا ﺔﻐﺻ). U funn k ciji a trib u ta, n a sta v lja Še jh Ju jo d alje, m o g u biti i im e n ic a p rip ad n o sti ( ب ﻮ ﺳ ﺬ ﻟ 1ﻢ ﺳ ) i infinitiv ( ر ﺪ ﺼ ﻟ ا )
U p o tr e b a in fin itiv a u fu n k c iji a trib u ta m o ž e b iti u tri z n a č e n ja : u z n a č e n ju p a rtic ip a aktivnog, zatim k ao n o sio c a sv o jstv a isk aza n o g infiniti-
vo m i u zn ačen ju m etaforič ke u p o treb e infinitiva k a d a se im en ica k o ja dobi- j a a trib u t p o isto v je ć uje sa sam im a trib u to m . s o b ziro m d a infi t n iv kao atri-
b u t, z a ra z lik u o d d ra g ih v rs ta riječ i, u p u ć uje n a z n a č e n je sa d rž a n o u sam o m e sebi, a ne n a zn ačenje im enice čiji je atribut, uvijek dolazi u jed n in i m u šk o g ro d a ne slažući se sa svojom im en ico m u rodu i broju.
ل ﺪﻋ ﻞ ﺟ ﺮ ﺑ ت د ﺮ ﻫ Prošao sam pored pravedna čovjeka.
ل ﺪﻋ ﻦ ﻴﻠﺟ ﺮ ﺑ ت د ﻮ ﻫ Prošao sam pored dva pravedna čovjeka
ل ﺪﻋ ذ ١ﻮ ﻫ ﺎ ﺑ ت د ﻮ ﻫ Prošao sam pored pravedne ؛ žene.
A trib u t u o d n o su p rem a im en ici, n astav lja Šejh Jujo, m o že biti u fu nkci- ji o d re đ iv a n ja sv o jstv a im e n a , re strik c ije z n a č e n ja p o jm a u n jeg o v o j n e- o d re đ en o sti, od n o sn o širini značenja, zatim u funkciji o b jašn jav a n ja v e ć de- term in isan o g p o jm a što se m o že očitovati u h v aljenju i veličan ju ili k u đ enju i p re ziran ju ili intenzifikaciji zn ačenja pojm o v a k ojem u se pripisuje.
؛ ﺪ ﺣ ا و ﺔ ﺨ ﻔ ﻧ ر ﻮ ﺼ ﻟا ﻲ ﻓ ﺦ ﻐ ﻧ اذ ﺎﻓ A kadsejednomusur(rog)puhne.
A trib u tiz a c ija n e d e te rm in isa n ih im en ica, n a s ta v lja Š ejh Ju jo , m o ž e se vršiti i iz ja v n o m rečen ico m ( ﺔ ﻳ ﺮ ﺒ ﺨ ﻟ ا ﺔ ﻠﻤ ﺠ ﻟا ) u kojem slu čaju je o b av e zn a
u p o tre b a p ro n o m in a ln o g su fik sa koji stoji n a su b je k tu o v e re čen ice , a od- nosi se n a p rije iskazan neo d ređ eni pojam čiji j e atribut o v a rečenica.
ﻖ ﺴ ﺣ ﻪ ﻬ ﺟ د ﻞ ﺟ ﻮ ﺒ ﺗ د ﻮ ﻫ Prošao sam pored čovjeka lijepa lica
ﺪﻳار Vidio sama čovjeka čije mi se poštenje do-
19. Šarh Ibn ' Aqil O .C . str. 211, w . Wright O .C . str. 278, H- 'Abbas O .C . str. 522
p a lo . D e te rm in is a n a im e n a n e m o g u im ati k a o a trib u t o v a k v u rečen icu . T ak o se n e m o že reci (ﻢ ﻧ ﺎﺗ ٠ﻮ ﺑ أ ) ، ﻮ ﺑ أ م ﺎ ﺗ ﺪ ﻳ ﺰ ﺑ ت ر ﺮ ﻣ što, n eki g ram atičari
k a d a su u p ita n ju z a je d n ič k e im e n ic e d e te rm in is a n e o d re đ en im č lan o m , m e đ u tim , d o p u štaju. P o tv rd u za ovo nalaze u p rim je n i iz K u r 'a n a .ﻢ ﻬ ﻟ ﺔ ﻳ آ و د ﺎ ﻬ ﻨ ﻟا ﻪ ﻨ ﻣ ﺦ ﻠ ﺴ ﻧ ﻞ ﻴﻠﻟا nI oć im j e dokaz. M i razd va ja m o o d nje dan.
O vdje j e ﺦ ﻠ ﺴ ﻧ u p o trijebljeno k ao atribut im enici ﻞ ﺑ .
P ra v i a trib u t ( ﻲ ﻘ ﻴ ﻘ ﺤ ﻟا ) se, k o n sta tu je Š ejh Ju jo , sa sv o jo m im en ico m slaže u ro d u , b ro ju , p ad e žu i o d ređen o sti p re m a p o zn a tim p ra v ilim a sintak- se a r a p s k o g je z ik a . O v d je b ism o ip a k n a p o m e n u li n e k e k a ra k te ris tič n e
p rim je re tih slag an ja. Im en ic a u d v o jin i ili m n o žin i m o ž e im ati d v a ili v iše
atributa i u k o lik o se želi iskazati razlika izm eđ u n jih d o laze sa veznikom .
ﻞ ﻴ ﺨ ﺒ ﻟ او ﻢﻳﺶﻟا ي ﺪ ﻳﺆ ﺑ ت د ﺮ ﻣ P rošao sam p o re d d v a Z ejda, plem enitog i
؛ škrtice. ﺪ ﻋ ﺎﺳ و ﺐ ﺗﺎﻛ و ﻪ ﻀ ﻧ ل ﺎ ﺟ ﻮ ﺑ ت د ﻮ ﻫ Prošao sam p o red (trojice) Iju-
di, p ravnika, p isc a i Upjesnika. k o lik o se, m e đ u tim , a trib u t u d vojini od si n a d v ije im e n ic e u je d n in i čiji reg e nsi im aju isto z n a č e n je i rek ciju slaže
se sa n jim a u p a d e ž u . و ﺮ ﻤ ﻋ ﻖ ﻠﻄ ﻧ او ﺪ ﻳز ﺐ ﻫ ذ
Z e jd iئAmr - . ﻦ ﻴ ﻤ ﻳ ﺮ ﻜ ﻟ ا ا'ﺮﻋﺀ ﺖ ﻤ ﻠﻛ و اﺀﺪﻳز ﺖ ﺛ ﺪ ﺣ
Zejdu i Amruﻦ ﻴﺤ ﻟﺎﺼ ﻟا و ﺮ ﻌ ﻋ ﻰ ﻠﻋ ت ﺰ ﺟ و ﺪ ﻳ ﺰ ﺑ ت ر ﺮ ﻣ
dobrih Zejda i Am ra.
U k o lik o , m e đ utim , regensi n isu isto g zn ačen ja ili rekcije, n em a slag an ja tako d a a trib u t m o ž e doći u akuzativu (p o d razu m ijev a se u p o tre b a g lag o la ﻲ ﻨﻋ أ „ m islim " ) ili u n o m in ativ u (kao p re d ik a t isp u šte n o g su b jek ta : ﺎﻌ ﻫ
ﻦ ﻴﻠﻧﺎﻌ ﻟا و ﻮ ﻌ ﻋ ﺐ ﻫذو ﺪ ﻴ ﻧ ﺀ ﺎﺟ D ošao j e p a m e tn i Z ejd , a otišao p a m etn i
A k a o d a j e re čmen o ﺖ ﻴﻠﺗﺎﻌ ﻟا ﻲ ﻨﻋ أ irli u n o m in a,tiv u ﺐ ﻫ ذ و ﺪ ﻳز ﺀ ﺎﺟ ﺪ ﻠ ﺗ ﺎ ﻌ ﻟ ا و ﺮ ﻌ ﻋ k a o d a j e rečen o ن ﻼ ﺗ ﺎﻌ ﻟا ﺎﻌ ﻫ U k o lik o d v ije im en ice u je d -
n ini, b ile s u b je k a t ili o b je k a t o b je, im aju sam o je d a n re g e n s d o p u šte n a je ista k o n s trilk c ija . ( ﻦ ﻴ ﻠﺗ ﺎ ﻌ ﻟ! ) ن ﻼ ﺗ ﺎ ﻌ ﻟ ا و ﺮ ﻤ ﻋ و ﺪ ﻳز م ﺎ ﺗ
Zejd i Amr (ن ﺎﻌ ﻳﺮ ﻜ ﻟ ا)ﻦ ﻴﻌ ﻳﺮ ﻜ ﻟ I أﺮ ﻌﻋ و 1' ﺪ ﻳ ﺰ ﺘ ﻳ ١ر
VidiosamplemeniteZejdaiAm ra.
U s lu č a ju d a j e je d n a im e n ic a su b jek at, a dru g a o b je k a t, k o n stru k c ija b iva različita p re m a značenju regensa, tako d a j e u p rim jen i آﺮ ﻌ ﻋ ﺪ ﻳز ب ﺮ ﺿ
ن ﻼ ﺗﺎﻌ ﻟا U dario j e p a m etn i Zejd pam etnog s o b z iro
20. Sarh Ibn 'Aqll . c . str . 195, H. ‘Abbas O .C ., str. 449.
21. Sarli Ibn 'Aqll O .C ., str. 202-3, w . Wright O .C., str. 275.
178
o d n o s ra z lič it (Z e jd j e ب ر ﺎﺿ a A m r ب و ﺮ ﻀ ﻣ d o k j e u p rim je ru ﻢ ﺻ ﺎﺧ ن ﻼ ﺗ ﺎ ﻌ ﻟ ا ﺎ ﻨ ﺳ ﺪ ﻳ ز Prepirali s u s e Z e j d i A m r , o d n o s i s t i ( ؛ iZ e jd i A m r su is to v re m e n o i ﻢ ﺻ ﺎﺨ ﻣ i ﻢ ﺻ ﺎﺨ ﻣ
O d n o s iz m e đ u im e n ic e i n je n o g a trib u ta u p o g le d u s la g a n ja m o g u ć e j e i r a z b i t i u k o l i k o s e a tr i b u t u p o t r e b l j a v a u c i l j u h v a l j e n j a , k u đ e n j a ili
s a ž a lje n ja . uto m s lu č a ju a trib u t m o ž e b iti u n o m in a tiv u k a o p re d ik a t lič n e
z a m je n ic e ﻮ ﻫ ili u a k u z a tiv u k a o o b je k a t g l a g o l a ﻲ ﻨ ﻋ ا .ﺪ ﻳ ﺰ ﺑ ت ر ﺮ ﻣ
ﻦ ﺑﺮﻜ ﻟﺍ Prošao sam pored plemenitog Zejda.23
Š e jh J u jo 'p o to m p re la z i n a tu m a č e n je d ru g e v r s te a trib u ta , k a u z a ln i
0 f o r m a ln o j p r ip a d n o s ti d o k s e a tr ib u t z a p r a v o o d n o s i n a im e n ic u p o s lije
n jega.
O v a im e n ic a m o ra im a ti p ro n o m in a ln i s u fik s k o ji se o d n o s i n a im e n ic u k o jo j a tr ib u t fo r m a ln o p rip a d a . O v o s e o b ja š n ja v a tim e što a ra p s k i g ra m a - tič a ri s m a tra ju d a a trib u t u se b i sa d rž i p ro n o m in a ln i a g e n s k o ji n ije iz ra ž e n , n p r. ﻦ ﺴ ﺣ ﻞ ﺟ ر je ﻮ ﻫ ﺲ ﻧ ﻞ ﺟ ر = ﺮ ﻫ ﻰ ﺴ ﺣ ﻞ ﺟ ر a k o ji k o d k a u z a ln e
v r s te a trib u ta b iv a is k a z a n . T a k o j e r e č e n ic a k o ja s lije d i im e n ic u n a k o ju se o d n o s i p r iv id n o im e n s k a , d o k j e u s u š tin i s lu ž e ć i k a o a tr ib u t im e n ic i k o ju s lije d i g la g o ls k a . R e č e n ic a ﻪ ﺋ ا ﺔ ﻨ ﺴ ﺣ ﻞ ﺟ ﺮ ﺑ ت ر ﺮ ﻣ
čovjeka čijaje m ajka dobra,u s u š tin i k a o d a g la s i ﻪ ﻧ أ ﺄ ﺸ ﻧ ﻞ ﺟ ﺮ ﺑ ت ر ﺮ ili ﻪ ﻨﺟ و ﻰ ﺴ ﺤ ﻟا اﺬ ﻳ ز ﺖ ﻳ أ ر Vidio sam u s u š tin i k a o d a g la s i ﻪ ﻨﺟ و ﻦ ﺴ ﺣ ﻲ ﻨ ﻟ ا اﺪ ﻳز ﺖ ﻳ أ ر .
R ije č u s lu ž b i a trib u ta o v e v r s te z o v e s e ﺐ ﻨ ﺴ ﻟ ا (lo g ič k i p o v e z a n , k o ji se o d n o s i) i p r ip a d a k a o d o d a tn i p r e d ik a t s lije d e ć o j im e n ic i k o ja se z o v e
ﺐ ﺒ ﺴ ﻟ ا (v e z a , o d n o s ) k o ja j e n je g o v su b je k a t. O v a im e n s k a re č e n ic a j e a tri-
b u t im e n ic i k o ju s lije d i. ﻮ ﺑ أ ﺎ ﺘ ﺴ ﺣ ﻶ ﺟ ر ﺖ ﻳ أ ر Vidiosamčovjekačijije
otac dobar ﺄﻫ '١ﺔ ﻨ ﺴ ﺣ ﻞ ﺟ ﺪ ﺑ ت د ﻮ ﻣ Prošao sam pored čovjeka čija je majka dobra.
U k o lik o j e im e n ic a u d v o jin i ili m n o ž in i a tr ib u t o s ta je u j e d n i n i . ت ر ﺮ ﻣ
ﺎ ﻌ ﻫ ١ﻮ ﺑ ٠١ﻒ ﺴﺣ ﻒﻴﺗ٠١ﺮ ﻫ ﺎﺑ Prošao sam pored dvije žene čiji su očevi dobri
22.w . Wright O.C., str. 275.
23. Sarh Ibn 'Aqtl O.C., str. 204-5, w . Wright O.C., str. 276.
ﻢﻬﺋﺎﺑآ ﯫ ﻳ ﺮ ﻛ ﻷ ﺎﺟ ر ﺖ ﻳ أ ر Vidio sam ljudeU. k o lik o im e n ic a u n e p ra v iln o j m n o ž in i a trib u t se m o ž e s la g a ti s a im e n ic o m ili d o ć i u
je d n in i. ﻢ ﻬ ﻧ ﺎ ﺑ آ م اﺮ ﻛ 'ﺀ ﻼ ﻣ ز ﺀ ﻻ ﺆ ﻫ ili ﻢ ﻬ ﻧ ﺎ ﺑ أ م ا ﺮ ﻛ 'ﺀ ﻼ ﻣ ز ﺀ ﻻ ﺆ ﻫ
Onidurgovičijisu očevi plemeniti.Us lu č a ju d a j e im e n ic a u p r a v iln o j m n o ž in i m u š k o g ili ž e n s k o g r o d a b o lje j e d a a trib u t b u d e u je d n i n i ﻢ ﻫ و ﺪ ﻟ او ﻢ ﺑ ﺮ ﻛ ﺀ ﻼ ﻣ ز ﺀ ﻻ ﺆ ﻫ
Oni drugovi čiji su očevi plemeniti. ئ٠ت١ﺪ ﻟ ١و ١ﻢ ﻠ ﺷ ت ﻼ ﻴﻫ ذ ﺀﻻﺆﻫ One dru- garice čije su majke Uplemenite. k o lik o j e im e n ic a n a b ilo k o ji n a č in d e te r- m in is a n a i a tr ib u t d o b ija o d r e đ e n i č la n . ﻪ ﻬ ﺟ و ﺊ ﺳ ا ا ' ﺪ ﻳ ﺰ ﺘ ﻳ أ ر
Zejda čije je lice lijepo.24
L i č n a z a m je n ic a , n a s ta v lja Š e jh J u jo d a lje , n e m o ž e b iti n iti d o b iti atri- b u t, d o k v la s tito im e n e m o ž e b iti ali m o ž e d o b iti a tr ib u t k o ji 0pet m o ž e b iti d e te r m in is a n o d r e d e n im č la n o m ( ﻢ ﻳ ﺮ ﻜ ﻟ I ﺪ ﻳ ﺰ ﺑ ت ر ﺮ ﻣ ).
Prošaosamporedplemenitog Zejda, genitivnom vezom ا ( ﻒﻳﺪﺻ ﺪ ﻳ ﺰ ﺑ ت و ﻮ ﻫ ) Prošao sam
pored Zejda, tvoga prijatelja i p o k a z n o m z a m j e n ic o m (ﺬ ﻣ ﺪ ﻳ ﺰ ﺑ ت Prošao sam pored ovoga Zejda.P o k a z n a z a m je n ic a o p e t m o ž e b u t s a o d r e d e n im č la n o m k o ji m o ž e b iti im e n i c a ili p r i d j e v ﻞ ﺟ ﺮ ﻟ ا ا ﺬ ﻫ
0vaj čovjek, ج ذﻻ د١١ﺬ ﻫ Ovaj naučnik.
s o b z i r o m d a s e p o k a z n e z a m je n ic e u a r a p s k o m j e z i k u tr e tir a ju k a o v r s ta i m e n a , k a o ta k v e m o g u s ta ja ti u a p o z itiv n o j fu n k c iji p r e m a d ru g im
im e n i c a m a i o b r a tn o . ﻚﻠﻤﻟا اﺬ ﻫ Ovaj kralj,اﺬ ﻫ ﺪ ﻳ ز
s lu č a ja d r u g a r ije č k a o a p o z itiv b liž e o d r e d u je p r v u i n je n j e a tr ib u t p a se p re m a to m e s la ž e s a sv o jim im e n o m k a o i d ru g i 'a trib u ti. P o š to j e z a m je n ic a p o s v o jo j p r i r o d i o d r e d e n a i im e k o je sto ji u a p o z itiv n o m o d n o s u p re m a n jo j m o r a b iti o d r e đ e n o , s tim š to z a m je n ic a u k o lik o j e im e d e te r m in ir a n o o d re d e n im č la n o m u g la v n o m sto ji p rije im e n a a rije tk o o b ra tn o . U k o lik o j e im e , m e đ u tim , p o s v o jo j p r ir o d i o d r e đ e n o , k a o v l a s t i ta im e n a n p r., ili p o s - lije g e n itiv a , p o k a z n a z a m je n ic a u v ije k d o la z i n a d r u g o m m je s tu . ا ﺬ ﻫ ﺪ ﻳ ز
OvajZejd, ﺀ ﻻ ﺆ ﻫ ى دﺎﺒﻋ Oni moji robovi ١ﺬ ﻫ ﺎ ﻨ ﺘ ﻧ و ١ O, vo naše vrijeme.25
U z n a č e n js k o m s m is lu im e n ic a m o r a b iti z n a č a j n i j a o d s v o g a a trib u ta , n a s ta v lja d a lje Š e jh J u jo , ili n a jm a n je is ta k a o i a trib u t, i m o r a se sp o m e n u ti u z a trib u t, o s im u k o lik o j e to lik o p o z n a ta d a n e m a p o t r e b e z a n je n im sp o - m in ja n je m .
K a d a j e u p ita n ju isp u S ta n je im e n a k o je im a a trib u t, d o p u š te n o j e ili č a k o b a v e z n o i s p u šta n je u v iš e s lu č a je v a . U k o lik o in f in itiv im a a trib u t k o ji se
24. W. Wright O.C., str. 283-4, H. ‘Abbas O.C., str. 452-5. 25. w . W right..... str. 277-8
ra z u m ije iz sam o g a attib u ta isp u šta n je je d o p u šten o س ﻮ ﻠﺠ ﻟا ﺲ ﺳ أ ﺖ ﺴ ﻠ ﺟ
je س ﻮ ﻠﺠ ﻟا ﻰ ﺴ ﺣ أ ﺄﺳ ﻮ ﻠﺟ ﺖ ﺴ ﻠﺟ Sjeosamnajbolještosemoglosjesti.
D o p u šte n o j e isp u šta n je im e n a k o je im a a trib u t i u slu č a ju k a d a a trib u t m o ž e d a p re u z m e fu n k ciju to g a im en a. ﻸ ﻫ 1ص ﺐ ﻛ ا ﺮ ﺑ ﺖ ﺒ ﺠ ﻋ أ tj. ﺐ ﻛ ا ﺮ ﺑ
ﻼ ﻫ ﺎ ﺻ ﺄ ﺳ ﺮ ﻧ ' Dopao mi sejahač konja,je r se riječ o d n o si n a k o n ja . O b a v ezn o j e is p u š ta n je im e n a k o je im a atrib u t, k a d a j e
d o tičn o im e tolik o po znato d a n e m a p o t r e beza njeg o v im sp o m injanjem .
س ر ﺎ ﻐ ﻟ ا ﺀ ﺎ ﺟ Došao je pkonjanik, o d ra zu m ije v a س ر ﺎ ﻐ ﻟ ﻼ ﺟ ﺮ ﻟ ا ﺀ ﺎ ﺟ ﻷ س ر د د 1ﺐ ﻛ ا ر .A tr ib u t س ر ﺎ ﻛ ا , u suštini o v d je v iše i n ije atrib u t je r p re u - z im a ftinkciju im en ice .ﻞ ﺟ ﺮ ﻟ ا P o n e k a d a se m o ž e isp u stiti i atribut u k o lik o se p re m a k o n te k s tu re č e n ic e p o d ra z u m ije v a d a ل إ . ت ذ ﺎ ﻜ ﻓ ﺔ ﻨ ﻴ ﻔ ﺴ ﻟ I ﺎ ﻣ أ
ﻞ ﻛ ﺬ ﺧ ﺄ ﻳ ﻚ ﻠ ﻣ ﻢ ﻬ ﺋ ا ر و ن ﺎ ﻛ و ، ﺎ ﻬ ﺒ ﺒ ﻋ أ ن أ ت د ر ﺄﻓ ﺀ ﺮ ﺤ ﺒ ﻟ ا ﻲ ﻧ ن ﻮ ﻠ ﺴ ﻳ ﻦ ﻴ ﻛ ﺎ ﺴ ﻟ ﺄﺒﺼ ﻏ ة ﺬ ﻳ ﺬ ﺳ ﻷ . Štose tiče lađe, ona je pripadala nevoljnicima koji rade na moru, pa sam je htio oštetiti, jer je iza njih bio jedan vladar koji je svaku
(is p ra v n u ) lađu otimao.Sin ta g m a ﺎ ﻬ ﺒ ﻴ ﻋ أ ن أ u k a z u je d a su la đ e, p rije
n eg o su o šteć ene bile isp rav n e ﺔ ﺤ ﻟ ﺎ ﺻ .
N e k a d a se, m a d a rije tk o , m o g u isp u stiti i im e i n je g o v a trib u t u k o lik o k o n te k s t u p u ć u je n a to d a su is p u š te n i ﺎ ﻴ ﺤ ﻳ ﻻ و ﺎ ﻬ ﻴ ﻧ ت ﻮ ﻌ ﻳ ﻻ ﻢ ﺛ ﺀﻢﻟ Unjemu
neće umirati niti živjeti.So b z iro m d a n e p o sto ji s re d in a iz m e đ u ž iv o ta i sm rti p o d ra z u m ije v a se k a o d a j e re čen o ﺎ ﻴ ﺤ ﻳ ﻻ و ﺄ ﻌ ﻧ ا د ﺎ ﻧ ﻮ ﻣ ﺎ ﻬ ﻴ ﻧ ت ﻮ ﻌ ﻳ ﻻ
ﺔ ﻋ ذ ا ذ ، ﺎ ﻴ ﺣ
Permutativ je prema Š ejh Juji ime koje u sebi sadrži značenje riječi koju supstimira, a na osnovu vrste supstitucije dijeli se na četiri vrste.
1. Permutacija cjelin e cjelinom(ﻞ ﻜ ﻟا ﻦ ﻣ ﻞ ﻜ ﻟا ل ﺪﺑ )je kad riječi ili sintagme koja se supstituira( ﻪ ﻨ ﻣ ل ﺪ ﺒﻟا ) u potpunosti sadržano u
drugoj koja je supstimira ( ل ﺪ ﺒﻟا ), kao u primjerima ك ﺎﺧ أ اﺬ ﻳز ﺖ ﻳ أ ر Vi-
ﻢ ﻬ ﺒ ﻋ Uputi nas na pravi put, put onih kojima si dao blagodati.
N a šejh Jujino objašnjenje ovoga apozitiva potrebno je dodati i to d aje permutativ uglavnom prim itivno ( ﺪﻣﺎﺟ neizvedeno) ime i da dolazi pos-
2 6 . H . ‘A b b a s O .C ., str. 4 9 2 - 6 .
lije imena na koje se odnosi bez ikakve verbalne veze u smislu veznika ili pronominalnog sufiksa. Osnovni cilj upotrete pem utativaje pojačavanje, odnosno potvrđivanje značenja pojma na koji se odnosi. čime se otklanja bilo kakva mogućnost drugog značenja toga pojma. Ovakvu funkciju per- mutativ ostvaraje samo ukoliko u sebi sadrž i neku dodatnu informaciju u vezi pojma na koji se odnosi. I s obzirom da su i permutativ i ime koje ovaj supstituira istog sadržaja, a različitog izraza, za permutativ se kaže d a je po pravilu ponavijanje regensa, što je kako ćemo kasnije vidjeti jedna od dvije razlike izmedu permutativa i apozicije.
I Permutacija cjeline jednim dijelom ﻞ ﻜ ﻟ ١ص ﻰ ﻐ ﻌ ﺒ mutativ koji u sebi sadrži samo dio sadržaja pojma koji supstituira. ﺖ ﺑ ﺮ ﺿ
٠س ٠١د ﺪ ﻴ ﻧ Udario samZejda, tj.Zejda po glavi.
Kod ove vrste permutativa, potrebno je napomenuti, da se permutativ podrazumijeva kao stvarni, materijalni dio dotične cjeline, bez obzira koliki je taj dio u odnosu na preostali dio (ﻪ ﻨ ﻣ ل ﺪ ﺒ ﻟا). Ovaj permutativ je, osim
toga, povezan sa imenicom čiji dio supstituira uglavnom pronominalnim sufiksom i slaže se sa njom u broju i rodu.27
3. Permutativ implikacije( ل ﺎ ﻌ ﺘ ﺷ ﻻ ا ل ﺪ ﺑ ) sadrži radnju, okolnosti ili neko svojstvo imenice na koju se odnosi.ﻪ ﺑ ﻮ ﺛ ﻦ ﻳز ﺐ ﻠ ﺳ
tj. njegova o d je ć a .ﻪ ﻤ ﻠﻋ و ﻪ ﺑ د او ﻪ ﻨ ﺴ ﺣ و ﺮ ﻌ ﻋ ﻲ ﻨ ﺒ ﺠ ﻋ أ
njegova dobrota, odgoj i obrazovanje.
Za razliku od permutativa cjeline jednim dijelom ovaj permutativ obuh- vata, takođe, dio imena koji supstituira, ali ne u materijalnom smislu, nego kao što se vidi kvalitet, svojstvo ili trenutačne slučajeve, odnosno događaje uključene u ime koje se supstituira. U ovome i jeste suštinska razlika između ova dva permutativa, što konstatuje i Šejh Jujo. I ovaj je permuta- tiv, takođe, povezan pronominalnim sufiksom sa imenom koje supstituira i slažu se u rodu i broju. Pronominalni sufiks, međutim, nekada može biti i implicitan kao u slijedećem primjeru : د ﻮ ﻧ ﻮ ﻟا ت ﺎ ﻧ ر ﺎ ﻨ ﻟ ا د و ﺪ ﺧ ﻻ ا ب ﺎﺤ ﺻ أ ﻞ ﺘ ﻧ
Prokleti (ubijeni) neka su oni koji su rovove iskopali, i vatrom i gorivom ih napunili. Kod tumačenja ovoga primjera postoje dva formalno različita objašnjenja. Prema prvome u ovome ajetu se podrazumijeva kao da je rečeno ﻪ ﻴﻧ ر ﺎ ﻨ ﻟ ا . Pronominalni sufiks ovdje veže permutativ sa imenom na
koje se odnosi, a koji je zajedno sa prijedlogom ispušten. Prema dragome mišljenju ovdje se podrazumijeva pronominalni sufiks د ﻮ ﻧ ﺮ ﻟ ا ت ﺎ ﻧ ، ر ﺎﻧ
koji je ispušten, a umjesto njega je došao odredeni član na riječ ( ر ﺎ ﻨ ﻟ ا )
27. H. ‘Abbas O.C., str. 667.
koji im a fun k ciju v eze izm eđ u p e rm u tativ a i im en a n a k o je se odnosi.28
4 . Permutativ greške(ﻂ ﺳ ا ل ﺪﺑ ) arapski g ra m a tič a r M u h a m m a d b. (J a sa n ar- Rad.iyy al-A sta rab a d l 29 n a k o jeg se p o ziv a Šej h Ju jo , dijeli n a tri
v rs te . P rv i j e permutativ opoziva ﺀاﺪﺒﻟا لﺪﺑ ili ب اﺮﺿ ﻻا ل ﺪﺑ k o ji
n ajčešće k o riste pjesnici k a d a n am jern o izg o v o re nek u riječ d a bi jo j o d m a h d o d ali p e rm u ta tiv b e z n je n o g n ije k a n ja ili p o tv rđ iv a n ja ﺲ ﻌ ﻫ رﺪﺑ ﻢ ﺠ ﻧ ﺪ ﻨ ﻫ
Hindje zvijezda,(o d n o sn o ) Mjesec,(o d n o sn o ) S u n c e . D ru g a v rs ta
sam pored (čovjeka, z a p ra v o ) magarca.Ov a v r s ta p e r is k lju č iv o d o g a đ a u g o v o ru . T re ć a v rs ta j e ( ل ﺪﺑ
ن ﺎ ﻴ ﻓ ا ) k a d a se iz za b o ra v a n ap rav i g re šk a k o ja se p e rm u taliv o m isp ra-
vi. O v a k av p erm u tativ se n e ja v lja u k n jižev n o m je z ik u i n e p ra v i se sv jes- no, a n e p o stoji ni u poeziji, a k a d a se u g o v o ru napravi bo l j e j e d a se isp ra- vi u p o tre b o m rije č i ( ﻞ ﺑ ). P o z iv a ju ć i se n a Z a m a h š e rija u d a lje m
o b jašn jav a n ju o v o g a p e rm u ta tiv a , š e jh Jujo ističe d a je o n u g lav n o m n e g a - cija riječi ispred k o je stoji.30
U K o m e n ta r i se d alje g o v o ri 0 p e rm u taciji u o p štem sm islu p a se ta k o istič e d a je m o g u ć a p e rm u ta c ija d e te rm in isan o g im en a n e d e te rm in isan im .
.ﺔ ﺑ ﺫ ﰷ ﺔ ﻴ ﺻ ﺎ ﻧ ﺔ ﻴ ﺻ ﺎ ﻨ ﻟ ﺍ . ﺎ ﻌ ﻔ ﺴ ﻨ ﻟ . Dohvatićemo ga za kiku, kiku lažnu i
grešnu,k ao i o b ra tn o , n e d e te rm in is a n o g d e term in isan im ك ﺎﺧ أ ﻼﺟر ﺖ ﻳار ,
Vidio sam čovjeka, tvoga brata.Uprvom slučaju, m e đ utim , n e d e te m in ni p e rm u ta tiv m o ra im ati a trib u t, k a k o se i iz p rim je ra v id i, koji sv o jim
značen jem n a izvjestan n ač in k o m p en zira ned o statak odre đ e n o g člana.
P o to m se govori o p erm u taciji sastavljene lične zam jen ice trećeg lica ek-
sp licim im im enom ا ﺬ ﻳ ز ﻪ ﺘ ﻳ أ ر Vidio sam njega,Zejda.O v a p erm u ta n e o d n o si n a p rv o i d ru go lic e s p o je n ih ličn ih za m je n ic a, o sim o d re đ en ih
izu ze tak a k o je Š ejh Jujo ne ističe. T a k o se m o že izvršiti i perm u ta c ija p rv o g
i d ru g o g lic a sp o jen ih ličn ih za m je n ic a ukoliko se radi o perm u ta c iji cjelin e cjelinom , cjeline d ijelom i im plicitnoj perm u a ta c iji ako se ja sn o radi o m n o ž ini lica (o so b a),31 od n o sn o u k o lik o p erm u tativ kao e k sp lic itno im e izra žav a o p š to st ( ل ﻮ ﻤ ﺷ ), o b u h v a tn o s t ( ﺔ ﻠﻫ ﺎﺣ ا ) ili o č e v id n o st ( ن ﺎﻴﺑ) ﺎ ﻨ ﺑ ر
28. H. ‘Abbas O.C. str. 669-70.
29. Muhammad b. Hasan ar.-Ra d i yy al-'Astarabadi; Sarh al-Kafiya I, (Istanbul) 1275/1858-9, str. 314.
30. Az-Zamahšari O.C. str. 121.
3 1 . W .W right o.c. str. 285.
ﺮ ﺧ أ و ﺎ ﻨ ﻟ و ﻷ ا ﺬ ﻴ ﻋ ف ن ﻮ ﻜ ﺗ ﺀ ﺎ ﻌ ﺴ ﻟ ا ﻦ ﻣ ة ﺪ ﻧ ﺎ ﻣ ﺎ ﻨ ﻴ ﻠ ﻋ ل
Gospodarunaš,spusti nam s neba trpezu da nam bude praznik, i prvima od nas i onima kasnijim.R i j e č ﺎ ﻨ ﻟ و ا j e p e rm u ta tiv z a m j e n i c e ﺎ ﻧ k o ja sto ji sa p rije d lo g o m ل k a o p e r m u t a ti v c je lin e c je l i n o m . U p r i m j e ru م ﺎﻬ ﺑﻹ او ﻦ ﺠ ﺴ ﻟ ﺎ ﺑ ﻲ ﻧ ﺪ ﻋ و أ
ﺎﻴﻠﺟﺩ Zaprijetio mi je, tj. mojim nogama, tamnicom i okovima, spojena
li č n a z a m j e n ic a p rv o g lic a u ﻲ ﻧ ﺪ ﻋ و ا s u p s t it u i r a n a j e rije č ju ﻲ ﻠ ﺟ ر , k a o p e rm u ta tiv c je lin e d؛ijelom.32
Š e j h J u jo d a lje is tič e d a n ije d o p u š te n a o d n o s n o n e p o s to ji p e m u t a c i j a e k s p lic itn o g i m e n a p r e n o m in a ln im s u fik s o m ، ﺎ ﻳ إ ا ' ﺪ ﻳ ﺰ ﺘ ﻳ أ ر
da, njega,n iti p r o n o m in a ln o g s u f ik s a r a s ta v lje n o m lič n o m z a m je n ic o m
ك ﺎ ﻳ إ ﻚ ﺘ ﻳ أ ر Vidio sam te, tebe,je r s e o v d je ra d i o v e rb a ln o j k o
K a d a s e g o v o ri 0 p e rm u ta c iji p o tr e b n o j e n a p o m e n u ti i m o g u ć n o s t p e r- m u ta c ije u p itn e z a m je n ic e im e n o m . ؟ ن ﺎ ﺘ ﻧ ﺎ ﻣ م ا ﺔ ﻧ ﺎ ﻣ ؟ ﻚ ﺒ ﺘ ﻛ ﻢ ﻛ
imaš knjiga? Da li stotinu ili dvije stotine? R i j e č ٠ﺫ ﺎ ﻋ i u ovom primjeru je
p e r m u ta tiv u p itn o j z a m je n ic i ﻢ ﻛ ; ili أ ﺎ ﺿ ما ﻼﻣ ﻞﻛأ ﺖ ﻛرﺎﺷ ن ٠
Sakimsi učestvovao? Da li sa Kamilom ili Mensurom?Gd je j e rije č ﻸ ﻣ 1ك p e r m u ta - liv u p itn o j zam je n ic i ن ٠.
I n a k ra ju , m o g u ć a j e i p e r m u ta c ija g la g o la k a o u p r im je ru ... ﻞ ﻌ ﻔ ﻳ ﻦ ﻣ و ب ١'ﺪ ﻌ ﻟ١ﻪ ﻟ ﻒ ﻋ ﺎﻀ ﻳ ﺎﻫ ١ث’١ﻖ ﻠ ﻴ ﻜ ﻟ ذ ...٨ ko...A to radi, iskusiće kaznu,patnja će mu se udvostručiti...g d je j e g la g o l ﻒ ﻋ ﺎ ﻀ ﻳ p e rm u ta tiv g la g o lu ﻖ ﻠ ﻳ
E k s p lik a tiv n a a p o z ic ija j e v iš e p o z n a to im e k o je o z n a č a v a isti p o ja m k a o i im e u z k o je sto ji. ﺪ ﻳ ز ك ﻮ ﺧ أ ﻲ ﻧ ﺀ ﺎ ﺟ D o š a o m i je tv o j b r a t, Z e jd . O s n o v n a
s v rh a a p o z ic ije j e d a n a k n a d n o o b ja s n i v e ć o d r e đ en i p o ja m s a d rž a n u riječ i is p r e d n je , š to m o ž e o s tv a riti s a m o u k o lik o u s e b i s a d r ž i v e ć u d o z u in fo r- m a tiv n o s ti u o d n o s u n a im e k o je m u j e a p o z ic ij؛ a. A p o z ic ija j e p o tre b n a p o - s e b n o im e n ic a m a m a n je p o z n a tim o n o m e k o m e se o b ra d a , im e n ic a m a k o je u s e b i im a ju n e p o z n a to g , s k r iv n o g ili su č a k h o m o n im i. U z o v u o s n o v n u s v rh u ap o z ic ija m o ž e biti i u fu n k c iji h v a le n ja n e č e g a .
س ﺎ ﻨ ﻠ ﻟ ت ﺎ ﻴ ﻧ ﻢ ﻟاﺮ ﺤ ﻟا ﻦ ﺘ ﺒ ﺒ ﻟ ا ﺔ ﺒ ﻌ ﻜ ﻟ ا ﻪ ﻠ ﻟ ا ﻞ ﻌ ﺟ
hram, bude ljudima mjesto obavljanja hodočašća. Uodrđeivanjuizaza
ماﺮ ﺤ ﻟا ﺖ ﻴ ﺒ ﻟا k a o a p o z ic ije im e n ic i ﺔ ﺒ ﻌ ﻛ , Š ejh J u j o se p o z iv a n a Z a -
32. Sarh Ibn 'Aqil O.C. str. 250-2, H. 'Abbas O.C. str. 681-2.
m a h šerije v te fsir K u r'an a Al-Kaššaf gdje stoji d a u o v o m e slu č n ije u p o trijeb ljen a u cilju o b ja šn ja v a n ja je r to im en ici ﺔ ﺒ ﻌ ﻛ n ije p o treb n o s
o b ziro m d a j e š؛ iroko p o zn a ta i d a j e ja s n o g zn ačenja, a nije ni h o m o n im .
A u to r dalje o b ja šn ja v a ra zlik e iz m e đ u atributa i ap o z ic ije , i p erm u t a t iv a cjelin e cjelin o m i apozicije. Z a razlik u od apozicije, atrib u t j e u g lav n o m iz- v ed e n o im e čije se zn ačen je nalazi u im enu k o jem u j e atribut, d o k ap o zicija o d re đ u je p o jam u n jeg o v o j to ta lita rn osti, im a isto z n a č e n je k ao i im e k o je slijed i. M a d a o z n a č a v a ju je d a n p o jam oni nisu je d n o im e n e g o d v a im e n a k o ja se o d n o s e n a je d a n p o ja m od k o jih j e je d n o v iše p o z n a to s lu ša o c u . N a su p ro t to m e a trib u t istič e sa m o je d n u o so b in u im e n a n a k o je se o d n o si. O sn o v n a ra z lik a iz m e đ u a p o z ic ije i p e rm u tativ a cje lin e cjelin o m j e u to m e š t o j e p e rm u ta tiv sam se b i cilj, o d n o sn o d o v o lja n . U o d n o s u n a im e k o je s u p s titu ir a o n j e n e z a v is a n , d o k j e a p o z ic ija , s o b z iro m n a fu n k c iju o b ja šn ja v a n ja , p o v e z a n a sa im en o m k o jem u p rip a d a . D ru g a v rs ta ra z lik e iz m e đ u o v a d v a apoziotiva je u to m e š t o j e p e rm u tativ z a ra z lik u o d a p o zi- cije, p o pravilu p o n av ijan je regensa.
ﺎﺗﻮ ﺗو ﻪ ﺒ ﺗ ﺮ ﺗ ﺮ ﻴ ﻄ ﻟ I ﻪﻴﻠﻋ ﺮ ﺸ ﺑ ي ﺮ ﻜﺒﻟا ك ر ﺎ ﺘ ﻟا ﻦ ﺑ ﺎﻧ ا
Ja sam sin onoga koji je ostvio Bišra al-Bakrija, da ptice čekaju samo da umre da bi pale na njega.
U k o lik o bi riječ ﺮ ﺸ ﺑ k o ja j e ap o zicija riječi ي ﺮ ﻜ ﺒ ﻟا , isto v re m e n o b ila i
perm u t a t iv tak o đ e riječi ي ﺮ ﻜ ﺒ ﻟ ا im ali bism o, s o b ziro m d a p erm iu ta tiv traži po n av ija n je reg en sa, d a p o m e n u ti stih im p licite glasi ي ﺮ ﻜ ﺒ ﻟا ك ر ﺎ ﺘ ﻟ ا ﺊﺑ ﺎﻧأ ﺮ ﺸ ﺑ ك ر ﺎﺘﻟ I ئ ﺎﻧأ što je sin tak sič ki nepravilno.
P rv a v rsta ra z lik e iz m e đ u a p o z ic ije i p e rmn u ta tiv a cje lin e c jelin o m koju n av o d i Šejh Ju jo m o ž e se re ć i d a je , s ob ziro m n a fu n k cije o v a d v a ap o z iti- va, se m a n tič k e n a ra v i. D ru g a v rs ta ra zlik e, p o k a z a n a n a g o rn je m stih u , m eđ utim , sintaksičk e j e p riro d e i p o treb n o je v iše objasniti. Istican je razlik a izm eđ u o v a d v a ap o zitiv a p o treb n o je z bo g to g a što su inače, izrazito slični, skoro identični da bi se g o to v o m o g lo govoriti o je d n o j v rsti ap o z itiv a u k o - liko b i se z a n e m a rile p o m e n u te razlik e. N a o sn o v u p rim je ra ko ji n a v o d i Š e jh Ju jo , a ko ji se n alaz i i u d ru goj lite ratu ri, m o ž e se re ć i d a se im e b ez o d re đen o g člana u apo zitivnoj fu n k ciji im enu koje im a odre đ eni član k o je je uz to i d rugi član n ep rav e g en itiv n e veze, ( ﺔﻀ ﺤ ﻣ ﺮ ﻴﻏ ) sm atra sam o apo-
zicijom , pošto bi, kak o j e v e ć rečeno, im p liciran je p o n o v lje n o g reg en sa. š to je o b av e zn o k o d p e rm u tativ a, izazv alo sintaksič ku zbrku. O voj v rsti razlik a p rip a d a i slu čaj u p o tre b e a p o z ic ije iz a im en a u v o k a tiv u k ad j e im e k a o
33. S arh I b n ٠A q ؛ l O.C. str. 253. H. * A b b a s o .c., str . 683-8.
apozicija u jednini, odredeno i promjenljivo. ﻖ ﻋ ﻰ ﻳﺪ ﺻ ﺎﻳ Oprijatelju, Alija! Riječ ﻖ ﻋ koja je u ovom slučaju apozicija, ukoliko bi se tretirala i kao permutativ, onda bismo, s obzirom da permutativ podrazumijeva po-
navijanje regensa, implicirajući regens ﺎ ﻳ i ispred ﻖ ﻋ imali situaciju da
riječ ﻖ ﻋ mora, s obzirom na taj regens, biti u nominativu kao vokativ, a kao apozicija ( bez implicitnog regensa) u akuzativu, čime bi, takođe, došlo
do sintaksičke zbrke.
Tako se na osnovu navedenih primjera da zaključiti da se u slučajevima apozicije gdje bi impliciranje regensa, što je obavezno kod permutativa cje- line cjelinom, dovelo do sintaksičke zbrke, odnosno greške, apozicija ne može smatrati i permutativom.
Definicija apozicije koju Šejh Jujo navodi na početku ovoga poglavlja odnosi se, međutim, samo na determinisana imena dok kod nedeterminisa- nih koja u sebi po svojoj prirodi nose potpunu općenitost, apozicija ima fu nkciju restrikcije značenja pojma kojemu se pripisuje. U komentaru se ne pominje da neodredeno ime može dobiti apoziciju, vjerovatno zato što to ne spominje ni Zamahšeri u svome djelu Al-Mufa al možda i zbog toga što među samim gramatičarima postoje mimoilaženja u tome pogledu. Oni koji smatraju da neodređeno ime može dobiti apoziciju navode primjere iz Kur'ana. ه ذ ﺪ ﺘ ﻳ ذ - ﻪ ﻛ د ﺎ ﺒ ﻣ ن ﻮ ﺠ ﺷ ﻒﻫ ﺪ ﻧ ﻮ ﻳ ... koja se pali iz blagoslovljenog
stabla maslinovog ﺪﻳﺪﺻ ﺀ ﺎ ﻤ ﻓ ٠ ﺶ ﻳ و ...i napajat će se odvratnom vo- dom , gdje je u prvom primjeru riječ ﺔ ﻧ ﻮ ﺘ ﻳ ز apozicija riječi ة ﺮ ﺠ ﺷ a u dru- gom riječ ﺪﻳﺪﺻ riječi ﺀﺎﻣ
I na kraju ovoga poglavlja, potrebno je, napomenuti da se apozicija sa svojim imenom slaže u rodu, broju, padežu i određenosti s tim što ime uvi- jek mora biti eksplicite izraženo.
Ime poslije veznika ( ف و ﺮ ﻌ ﻟﺎﺑ ﺪ ﻄ ﻌ ﻟ ا )
Držeći se osnovnog djela Al-Unmuu kojemu stoji da se ma posebno govori u poglavlju o česticama, Šejh Jujo u ovome poglavlju
govori samo o opštim pravilima upotrebe veznika u rečenici. Tako ime koje dolazi poslije veznika (ف ﻮﻄﻌﻤﻟا) slaže se sa imenom za koje se veže
(ﻪ ﻴﻠﻋ ف ﺮ ﻄ ﻌ ﻟI) u padežu.ﺮ ﻤﻋ و ﺪ ﻳز ﻲ ﻧﺀ ﺎﺟ Došli su mi Zejd i Amr. Ras- tavljena lična zamjenica, takođe, može doći poslije, kao i prije veznika.
ﺖ ﻧاو ﺪﻳز ﻲ ﻧﺀ ﺎﺟ Došao mi je Zejdi ti.ك ﺎﻳإو أﺮ ﻌ ﻋ
Š a r h I b n A q i l o .c. str. 220, H. 'Abbas O.C., 541, bilj. 5 i str. 543. bilj. 9.
A m ra i tebe.ﺪ ﻳ ز و ﺖ ﻧ أ ﻵإ ﻲ ﻧﺀ ﺎﺟ ﺎﻣ Došﻷإ ﺖ ﻳ أ ر ﺎﻣ
١٠ﺪ ﻳ ﺫ ﺪ ﻛ ﺎ ﻳ ١٠ Vidio sam samo tebe i Zejda.
Š to s e tič e s p o je n ih lič n ih z a m je n ic a (k a k o e k s p lic itn ih ta k o i im p lic it- n ih ), o n e n e m o g u d o ć i p o s lije v e z n ik a , d o k se n a n j i h m o g u v e z a ti d r u g a im e n a , s tim d a s e k a d a su u n o m in a tiv u poja č a ju o d g o v a r a ju ć o m r a s ta v lje - n o m li č n o m z a m j e n ic o m . ﺪ ﻳ ز و ﺖ ﻧ أ ﺖ ﺒ ﻬ ﻧ ﺖ ﻧ أ ﻦ ﻜ ﺳ أ
ﺔ ﻨﺠ ﻟا ﻚ ﺟ و ز و . N astanite se ti i tvoja ženauraju. F u n k c iju z a m je n ic e m o ž e z a m ije n iti i n e k a d r a g a v rs ta rije č i. ﺪ ﻳ ز و م ﻮ ﻴ ﻟ ا ﺖ ﻌ ﺗ
taosam danas j a i Zejd.ﻻ و ﺎ ﻨ ﻛ ﺮ ﺷ أ ﺎ ﻣ ﻪ ﻠ ﻟ ا ﺀ ﺎ ﺷ ﻮ ﻟ ا ﻮ ﻛ ﺮ ﺷ أ ﺊ ﻴ ﻨ ﻟ ا ل ﻮ ﻘ ﻴ ﺳ
ﺍ ﺫ ﺫ ﺎ ﺑ ٠\ M n ogobož ci će govoriti: „Da j e A llah htio m i ne bim so njem u dru-
ga pripisivali, a n i p reci n a ši“A. k o j e s p o je n a lič n a z a m je n ic a , a k u z a tiv u , r a s ta v lj e n a lič n a z a m je n ic a se is p u š ta . ﺎ ﻨ ﻳ ز و ﻚ ﺘ ﺑ ﺮ ﺿ
Udariosam tebe i Zejda.A k o j e s p o je n a lič n a z a m je n ic a u g e n itiv u p o s lije p r i j e d - lo g a s a im e n o m k o je se v e ž e , m o ra se p o n o v iti i p r ije d lo g . ﺪ ﻳ ﺰ ﻳ و ﻪ ﺑ ت ر ﺮ ﻣ
P rošao sam p o re d njega i Zejda.Uo v im a n a liz a m a š e j h J u jo s e p o z iv
- Al-Mufssjal, a u d a ljo j a n a liz i n a v o d i d a p r e m a n e k im m iš lje n jim a spoj e n a lič n a z a m je n ic a sa p rije d lo g o m m o ž e d o ć i i p o s lije v e z -
n ik a ﻚ ﺑ و ﺪ ﻳ ﺰ ﺑ ت ر ﺮ ﻣ Prošao sam ejdaporedZi tebe.Ovdjesezatimdošlo d o je d n e f o r m a ln e d ile m e . D a li u o v a k v im s lu č a je v im a tre tira ti d a j e o v o
v e z a iz m e d u d v a im e n a s a p rije d lo g o m u g e n itiv u ili s a m o d v a im e n a u
g e n itiv u . P re m a A r - R a d iy y u , k o m e n ta to ra Al-Kafija o d Ib n a l- H a g ib a , č ije m iš lje n je n a v o d i Š e jh J u jo , p r e te ž n ijije d ra g i tre tm a n z a š to n a v o d i p rim je r
ﻚ ﻨ ﻴ ﺑ و ﻲ ﻨﻴﺑ Izm e đ u m ene i gtebe, d je d r a g o ﺖﻴﺑ n e m a z n a č e
n a v o d i s a m o k a o s r e d s tv o z a u v o đ e n je v e z n ik a . U o s ta lo m i s a m a rije č
ﺔ ﻴ ﻨ ﻴ ﺑ p o d r a z u m ije v a d v ije stra n e . Š e jh J u jo u d a lje m n a s ta v k u iz n o s i d a j e m e đ u g ra m a tič a r im a n a s ta lo m im o ila ž e n je i u p o g le d u p o n a v ija n ja , o d n o s -
n o is p u š ta n ja p rije d lo g a k o d im e n a p o s lije v e z n ik a k a d a j e im e p r ije v e z n i-
k a s a p rije d lo g o m . P r e m a b a s r ijs k o j šk o li is p u š ta n je p r i j e d l o g a j e u o v a k - v im s lu č a je v im a d o p u š te n o s a m o iz n u ž d e , d o k j e p r e m a s u fijs k o j š k o li i
j o š n e k im g r a m a tič a r im a k a o št0 su Y u n u s i A h f a š is p u š ta n je d o z v o lje n o .
Z a d o k a z s v o je t v r d n j e o n i n a v o d e k u r 'a n s k i p r i m j e r . ي ﺬ ﻟ ا ﻪ ﻠ ﻟ ا ﻮ ﻘ ﺗ ا و
ﺡ ﺎﺣ ﺩﻻ ١ﻭ ﻪﺑ ﺉ ﻮ ﻠ ﻧ ﺎ ﺴ ﺗ ﺍ A lla h a se bojite, s im enom čijim je d n i druge m olite,
irodbinske veze ne kidajteg... d je j e rije č م ﺎ ﺣ ر ﻻ ا p re m a H a m z in o m k ira e g e n itiv u , š e j h J u jo , m e đ u tim , p o z iv a ju ć i n a Z a m a h š e r ija i j o š n e k e d r a g e
a u to re , tv rd i d a o v a k o č ita n je o v e riječi p re m a H a m z in o m k ira e tu n e m a p o -
s e b n u s n a g u . O s im t o g a p o s to ji i m iš lje n je , k a k o n a v o d i Š e jh J u jo , d a to
nije zbog veznika و nego d a je j ovdje za zaklinjanje (ﻢ ﺴ ﺘ ﻟ ا و او ) pa ima da znači kao daje rečeno م ﺎ ﺣ ر ﻻ I ﻖ ﺣ و .
U daljem nastavku ovoga poglavlja, oslanjajući se skoro u cjelosti na pomenuto Ibn Hagibo v o djelo Al-Kafiya,ejŠhJujo govori o još vilima vezanim za upotrebu veznika u rečenici. Pravila vezivanja koja se odnose na ime prije veznika u smislu obaveze ili zabrane važe i za ime pos-
lije veznika. Zatim, mogu se vezati dva rektuma od dva regensa što je,
medutim, prema Sibevejhu neispravno.ﺎ ﻨ ﻟ ﺎ ﺧ و ﺮ ﻤ ﻋ و أ ﺮ ﻤ ﻋ ﺪ ﻳ ز ب ﺮ ﺿ
je u d a r i o A m ra, a A m r OHalida. sim toga mogu se vezati dva i vi ma jednog regensa. ﺎ ﻧ ﺎ ﺘ ﻴ ﺑ ﺎ ﻨ ﻤ ﻋ و ﺎ ﺘ ﻫ ر د آ ﺪ ﻳ ز ﺖ ﻴ ﻄ ﻋ أ D aosamZejdudirhem,Amrudinar.
U nastavku ovoga poglavlja šejh Jujo ističe daje dozvoljeno vezivanje dva glagola, ali bez njihovih rektuma. ﺮ ﻜ ﺑ ﻦ ﻴ ﻬ ﻳ و ﺎ ﻨ ﻤ ﻋ ﺪ ﻳ ز ب ﺮ ﻀ ﻳ ن أ ﺪ ﻳ ر أ ﺪ ﻟ ﺎﺧ Ž elim da Z ejd udari A m ra, a B ekr p o n izi H alida. V ezivanje rektum a u ovome slučaju nije dozvoljeno pošto im nisu zajednički niti udaranje
(ب ﺮ ﺿ ) niti snižavanje ( ﺔ ﻧ ﺎ ﻫ ا ). Zajedničko ovim glagolima je samo to što
oba pripadaju glagolu htjeti ( ة د ا ر إ ) .
Što se tiče ispuštanja može se izostaviti i druga i prva riječ. ... ﺊ ﻴ ﺑ ا ﺮ ﺳ
د ﺮ ﺒ ﻟ ا و ) ‘ﺮﺤﻟا ﻢ ﻜ ﻴ ﻔ ﻧ ) odjeću koja v
ﺬ ﻠ ﺘ ﻧ ﺎ ﻧ ﺏ ﴬ ﻧ ﺍ) ﻖ ﻠ ﻐ ﻧ ﺎ ﻧ ﻮ ﺤ ﺒ ﻟ ﺍ ﻙ ﺎﺼ ﻌ ﺑ ,),,U dari štapom svojim p o m o ru ؛ !" (P a on udari) i ono se rastavi.
Prema Ibn Maliku u nuždi može doći i do inverzije između imena koje se veže i imena za koje se veže.
Mogu se, takođe, međusobno vezati glagol u imperfektu i particip aktiv- ni i obratno. Nije dopušteno, međutim, vezivanje glagola u imperfektu ili participa aktivnog sa glagolom u perfektu, osim u slučaju daje perfe kat bli- zu akuzativa stanja.
Nije dopušteno ni razdvajanje veznika i riječi koja se veže kada je u genitivu, za razliku kada je u akuzativu ili nominativu. Ne može se tako reći و ﺮ ﻌﻋ ﻰ ﺳ أ و ﺪ ﻳ ﺰ ﺑ ت ر ﺮ ﻣ nego س ٠أ و ﺮ ﻤﻋ و
A m ra jučer.
Na kraju, očito je da je Šejh Jujo pisao ovo djelo pod jakim uticajem dragoga, mnogo poznatijeg Zamahšerijeva djela čiji je sažetak osnovno djelo (Al-Unmudag)ovoga Komentara. Šejh Jujo se, međutim, dosta služio i drugim poznatim djelima iz sintakse arapskog jezika, na- vodeći ili citirajući mišljenja njihovih autora. Uspješno ukomponujući više.
1 88
često i oprečnih mišljenja 0 nekim pitanjima, autor kazuje dobro pozna- vanje problematike kao i snalaženje kroz relevantnu literaturu svoga doba. Osim toga, šejh Jujo često prilikom navođenja više različitih mišljenja, pre- ma nekima zauzima i kritičke stavove. Upuštajući se i u dublje analize po- jedinih jezičkih problema autor često prelazi, na početku djela odre đ e nu mu namjenu da to bude udžbe n i k iz sintakse arapskogjezika za ﺢ ﻟ početnike. Ima- jući to u vidu, zatim vrijeme nastanka djela ( doba komentara -i kompilacija), a iznad svega intelektualnu sredinu iz koje je poticao Šejh Jujo, djelo nes- porno zavređuje odgovarajuću pažnju u vidu njegove d aje kritičke obrade.
A p p o s i t i v e s ( ﻊ ﺑ ا ﻮ ﺘ ﻟ ا ) is a c h a p te r fro m th e w o r k al-Fawa'id
a b d iyy a w h i c h is th e c o m m e n ta r y o f a w e ll- k n o w n s h o r t e r w o r k o n th e
s y n ta x o f A r a b ic al-Unmudagby Z a m a s h e ry. T h e a u t h o r o f th is c o m m c n - t a r y , M u s t a f a Y u y i b . Y u s u f b . M u r a d 'A y y u b i - z a d e a l - M o s t a r i
( 1 0 6 1 /1 6 5 1 / 1 1 1 9 /1 7 0 7 ) , is o n e o f th e b e s t- k n o w n a u t h o r s a m o n g th e B o s n ia n a n d Herc e g o v in ia n M u s lim s w h o w ro te in o r ie n ta l la n g u a g e s .
In th e c h a p t e r o n A p p o s itiv e s , w h ic h is th e s u b je c t o f th is p a p e r, o n th e b a s is o f th e s a m e c h a p te r o f th e a b o v e - m e n tio n e d b a s i c w o r k , th e p r e s e n t a u th o r e la b o r a te s m o r e e x te n s iv e ly o n th e fiv e k in d s o f th e s e s y n ta c tic e le - m e n ts as se c o n d a ry , c o m p le m e n ta r y p a rts o f a n A ra b ic se n t e n c e , w ic h h a v e th e s a m e g r a m m a tic a l s ta tu s a s th e p a rts th e y a re a p p lie d to , a n d h a v e th e lle x io n o f th e w o r d th e y fo llo w . T h o s e a re ﺪ ﻴ ﻛ ﺎ ﺘ ﻟ ا ( c o r t o b o r a t i o n , s tre - n g th e n in g , i n te n s if ic a tio n ) , ﺖ ﻛ ا (a trib u te ), ل ﺪ ﺒ ﻟ ا (p e r m u ta tiv e , s u b s ti- tu le ), ن ﺎ ﻴ ﺒ ﻟ ا ﻒ ﻄ ﻋ (e x p lic a tiv e a p p o s itio n ) a n d ف ﺮ ﺤ ﻟ ﺎ ﺑ ﻒ ﻄ ﻌ ﻟ ا ( th e w o rd fo llo w in g a c o n ju n c tio n ).
In d e a lin g w ith th is s y n ta c tic p ro b le m , th e p re s e n t a u th o r h a s u s e d w e ll- k n o w n w o r k s in t h e fie ld w ith c o n s id e ra b le s u c c c s s , q u o t i n g th e o p in io n s o f n u m e r o u s a u th o r s , in w h ic h h e s h o w s b o th k n o w l e d g e o f th e p r o b le m its e lf, a n d a ls o t h e r e le v a n t lite r a tu r e o f h is tim e . M o r e o v e r , w h ile q u o tin g s e v e r a l d i f f e r e n t o p in io n s , h e is q u ite c r itic a l t o w a r d s s o m e o f th e m , p r e s e n tin g a ls o h is o w n o p in io n o n th e se q u e s tio n s . O f te n g o in g in to d e e p - e r a n a ly s is o f c e r ta in s y n ta c tic a l p ro b le m s , th e a u th o r o f t e n e x c e e d s h is in i- lia l in te n tio n o f m a k in g th e w o rk m e rc ly an A ra b ic S y n ta x te x tb o o k fo r b e - g in n ers.
